Frāter meus est bonus homō nam iūstus et benignus est. Sī frāter tuus esset[3] iūstus et etiam benignus, esset[3] homō bonus, sed nōn est iūstus.
Amīcus tuus sum, nam bonus es. Sī bonus nōn essēs,[4] amīcus tuus nōn essem.[4]
Collum est longum. Cerebrum est sānum. Digitus est curvus. Caelum est lātum. Aqua est profunda. homō est malus. Rēx est iūstus. Benigna est rēgīna.
Noster rēx est bonus et iūstus, et nostra rēgīna nōn minus est bona et iūsta. Sī rēx noster esset avārus, nōn esset bonus. Vester rēx est vīctus.
Mēnsa vestra est aurea, et nostra est lignea. Vestra mēnsa est cāra, nostra nōn est cāra. Lepus est pavidus. Lignum est necessārium.
Ego sum contentus, sed tū nōn es contentus, sī tū essēs contentus, essēs beātus, nam homō contentus est beātus.
Nūllus homō est omnīnō contentus. Vester avārus rēx est vīctus. Tōta historia est iūcunda et ūtilis.
Pater noster bonus est contentus. Frāter tuus est minus contentus, nam est avārus. Homō avārus nōn est beātus. Nūllus homō est omnīnō contentus.
Rēx est contentus. Rēgīna est beāta. Amīcus est avārus. Lepus est pavidus. Māter est iūsta.
Rēx sum. Beātus es. Rēgīna nostra benigna est iūsta et bona.
Homō sum. Homō quī sincērus est, est etiam pius. Homō superbus nōn est pius. Quī pius est, amīcus est meus. Avia mea est proba. Ille mīles est bellicōsus et superbus, sed nōn īrācundus. Multum vīnum est noxium.
Avus est īrācundus. Māter est īrācunda. Māter quae īrācunda est nōn est bona, nam bona māter nōn est īrācunda. Rēx noster est bellicōsus, sed rēgīna nōn est bellicōsa. Soror tua est valdē amīca. Mendācium nōn est bonum, sed valdē noxium.
Rēgīna nostra est pia. Rēx pius est etiam iūstus. Rēx, quī pius est, est etiam benignus. Rēx victus est pavidus. Rēx bellicōsus nōn est pavidus. Sī rēgīna nostra esset pavida, nōn esset bellicōsa. Mīles saepe est īrācundus, sed nōn semper.
Rēx superbus nōn est rēx bonus. Sī rēgīna nostra esset magis bellicōsa quam est, essēs nunc mīles. Homō superbus nōn est sincērus.
Hic homō est amīcus meus. Haec puella est soror mea. Hoc lignum est dūrum. Scamnum illud longum est meum. Lingua Latīna est antīqua. Haec lingua est Graeca. Graeca lingua est grāta. Nūlla lingua est magis grāta quam Graeca.
Hic rēx est bellicōsus. Haec rēgīna est honesta. Hoc collum meum est. Hic homō quī valdē honestus est, est frāter meus, et haec puella venusta set soror mea.
Illa mēnsā rotundā est mea. Illa mēnsa quae est rotunda est mea. Hoc scamnum, quod est valdē longum, est tuum.
Historia est certa. Lingua nostra nōn est salva. Avus meus, quī nunc est aegrōtus, est valdē pius. Avia pia nostra est etiam aegrōta.
Homō, quī honestus est, est etiam laetus. Nōn minus laetus sum quam tū et frāter tuus. Historia antīqua est valdē iūcunda.
Hic puer est piger discipulus; sī nōn esset tam piger esset meus amīcus. Piger discipulus nōn est homō honestus.
Flōs quī pulcher est, grātus est. Hic est flōs pulcher. Hic est mercātor. Hic mercātor est honestus. Hic est mercātor honestus.
Color niger est tam grātus quam albus. Sum homō līber. Homō līber est beātus. Leō est grātus.
Discipulus est fīlius meus. Pater meus est līber homō. Homō quī est līber, est laetus. Hic homō līber est mercātor. Puer piger nōn est līber. Pēs parvus nōn est pulcher. Leō est magnus. Puella est pulchra. Flōs albus est. Discipulus est piger.
Quī ager est, nōn est beātus. Tū potes esse beātus, sī vīs esse honestus. Homō honestus semper est beātus. Sī vīs esse meus amīcus, potes esse. Noster sartor est homō miser, nam est valdē aeger. Homō aeger nōn potest esse omnīnō beātus. Homō aeger nōn semper est miser, nam quī est honestus, semper est contentus, et quī est contentus nōn est miser.
Possum semper esse beātus sī volō. Carcer nōn est grātus. Sī carcer esset grātus, nōn essem miser. Meus carcer est dūrus. Carcer est poena mea.
Hic agger est lātus. Sī hic passer esset meus, essem puer laetus.
Laetus sum nam contentus sum. Homō contentus est laetus. Ille homō valdē laetus est frāter meus. Ille homō est aeger. Homō aeger nōn est laetus.
Carcer est poena dūra. Frāter meus est miser nam avārus est. Homō avārus semper est miser. Potes esse laetus sī vīs.
Quī vult esse amīcus meus, dēbet esse honestus. Bonus amīcus est gaudium meum, sed quandō hic amīcus est aeger, ego nōn sum laetus, sed miser. Noster amīcitia est antīqua est firma. Sī nōn esset tam firma, nōn essem tam laetus et beātus. Sī vīs esse amīcus meus, tua amīcitia dēbet esse firma. Vīta nostra potest esse misera, sed semper dēbet esse honesta. Vīta, quae nōn est honesta, semper dēbet esse misera. Vīta hūmāna est satis longa. Tōta vīta mea est misera, nam semper sum aeger.
Carcer est poena dūra. Poena dēbet esse dūra, sī homō est malus. Sī nūllus homō esset malus, poena nōn esset necessāria. Nunc carcer est necessārius.
Sī puer nōn esset piger, bonus esset discipulus. Discipulus bonus nōn esse piger dēbet. Quī bonus discipulus esse vult, nōn esse piger dēbet. Sī es discipulus bonus, sum amīcus tuus.
Nix est alba, et nox est obscūra. Nox obscūra nōn est grāta. Passer est parva avis. Vēritās est laudanda, sed mendācium est vituperandum.[5] Puer piger est vituperandus.[6] Sī semper piger esse vīs, nōn es puer laudandus.[6]
Lēx sevēra, sī est iūsta, nōn est vituperanda.[7] Bellum est malum, sed pāx est bona. Sī semper pāx esset, homō esset magis beātus quam nunc est. Verbum tuum semper est vērum. Verbum nostrum dēbet semper esse vērum. Pāx est certa.
Apis est sēdula. Haec avis parva est pulchra. Nix est frīgida. Sī semper bellum esset, vīta hūmāna esset misera. Pietās tua est laudanda.
Bellum est magnum malum sed pāx est magna bona. Sī semper esset pāx, vīta nostra magis esset beata quam nunc est. Hic puer potest esse valdē beatus sī vult, sed nōn vult nam est piger. Vīta tua esset beata sī essēs pius et virtūs. Vīta tua pia est gaudium meum.
Verbum tuum est sevēra lēx. Haec lēx est sevēra sed iūsta nōn est. Iūsta lēx esse sevēra dēbet. Sī lēx nōn est iūsta, est vituperanda. Haec lēx tōta est iūsta.
Homō posset semper esse beātus, sī vellet; sī nōn est, ipse est causa. Tū nōn vīs esse beātus, nam semper es piger. Piger autem discipulus nōn potest esse beātus. Caelum neque omnīnō obscūrum, nec omnīnō serēnum est.
Utinam esset pāx aeterna! Sī enim esset pāx aeterna, bellum, hoc magnum malum, nōn amplius esset. Rēx bellicōsus nōn est laudandus;[6] sī autem bellum est necessārium, bellum ipsum nōn est vituperandum.
Vōx hūmāna est grāta. Vōx tua est magis grāta quam mea. Quandō lūna nōn adest, nox est obscūra. Haec nox est valdē obscūra.
Dominus meus est benignus es iūstus. Servus eius sum. Servus esse sēdulus dēbet. Servus sēdulus est laudandus.[6] Servus autem piger est vituperandus.[6]
Nūlla vēritās est vituperanda.[7] Mendācium semper est vituperandum.[5] Verbum meum est vēritās. Hortus noster neque magnus est nec parvus. Lūna nōn tam magna est quam mundus.
Aqua est profunda. Caelum est altum. Āpis est sēdulus. Haec avis est parva. Haec laus est vituperanda.[7] Rēgīna nostra esse vituperanda[7] dēbet. Pāx aeterna esse dēbet. Sī māter adest, etiam adsum.
Omnis homō est mortālis. Haec puella est mortālis. Hic servus est mortālis. Fīlius meus est mortālis. Fīlia mea est mortālis. Hoc animal est mortāle.
Hae lēx est lēnis. Noster rēx est lēnis. Omnis rēx lēnis esse dēbet. Omne animal est mortāle. Homō est animal mortāle. Ego sum homō, ergō mortālis sum. Sī tū es homō, es etiam mortālis.
Mīles dēbet esse fortis. Haec mulier nōn minus fortis est quam vir. Vir dēbet esse fortis et honestus. Sī vīs esse mīles, dēbēs esse fortis, nam omnis mīles esse fortis dēbet. Nostra rēgīna est aequē fortis, ac noster rēx.
Omne animal plērumque est ūtile. Historia est ūtilis. Hortus est ūtilis. Scamnum est ūtile. Sī bellum ūtile esset, pāx nōn esset laudanda.
Omne animal est mortāle sed omne animal nōn est ūtile. Omnis homō esse ūtilis dēbet. Homō, quī mortālis est, est etiam aeternus. Frāter meus est fortis mīles. Soror mea est tam fortis quam frāter.
Rēgīna nostra est mulier fortis. Amīcitia nostra dēbet esse firma. Sī amīcus meus esse vīs, sum contentus. Omne ōtium est noxium. Deus est bonus et pater benignus.
Mundus est pulcher et admīrābilis. Vīta hūmāna est brevis. Hoc gaudium est breve. Lingua Latīna nōn est tam difficilis quam Graeca. Omne initium est difficile. Hoc animal est nimis pingue. Lūna est sublīmis. Nox amīca nōn est mea.
Frāter meus est fidēlis, et soror mea est etiam fidēlis. Homō fidēlis est laudandus. Homō, quī nōn est fidēlis, nōn est honestus. Sī tū essēs magis fidēlis quam es, possēs esse amīcus meus. Sed nōn es fidēlis, mendācium est gaudium tuum.
Haec mēnsa est rotunda et illud scamnum est breve. Caelum est sublīme et lūna est alba. Sī lūna nōn adest nox est obscūra. Nox obscūra nōn est iūcunda. Nox est igitur caelum est obscūrum. Nox dēbet esse obscūra sī lūna nōn adest.
Soror mea est puella bona. Omne animal nōn est fidēle. Rēgīna nostra est valdē līberālis. Sī omnis homō esset fidēlis, vīta hūmāna esset iūcunda.
Nōn omne animal est crūdēle. Hoc animal nōn est tam crūdēle quam ille homō, quī est valdē crūdēlis. Sī noster rēx esset crūdēlis, tōtus populus esset miser, quī nunc est satis beātus. Hic puer est crūdēlis, haec puella est etiam crūdēlis, et hoc animal est crūdēle. Omne animal crūdēle est noxium.
Ego sum hilaris, et soror mea est etiam hilaris, sed frāter meus semper est trīstis. Ego nōn possum esse hilaris, nam sum tuus amīcus. Sī enim ūnus amīcus est trīstis, alter nōn potest esse hilaris.
Omnis mundus nōn est fertilis. Hic ager fertilis, ille est sterilis. Sī omnis mundus esset fertilis, homō ubīque esset. Vīta hūmāna saepe est valdē trīstis et misera. Sī homō est miser, nōn semper ipse est causa; causa saepe est fraus aliēna.
Nōn omnis laus est laudanda. Quī vult meritō laudārī, dēbet esse omnīnō laudandus. Omnis homō honestus est meritō laudandus. Sī omnis homō esset laudandus, vīta hūmāna esset beāta, nam nēmō esset malus neque noxius.
Malus homō nōn potest esse fēlīx. Mea māter est honesta et fēlīx. Hoc animal nōn est fēlīx. Frāter est fēlīx. Soror est fēlīx. Animal est fēlīx. Puer piger nōn est fēlīx, nec puella pigra est fēlīx. Nēmō quī piger est, potest esse fēlīx.
Puer sapiēns nōn est piger, nam sī piger esset, nōn esset sapiēns. Utinam omnis puer esset sapiēns!
Vir bonus semper est fēlīx. Sī fīlius est sapiēns, pater est beātus. Omnis fīlius potest esse sapiēns sī vult. Omnis puer sapiēns et omnis puella sapiēns est dēlicia mea.
Puella dīves nōn semper est puella bona. Quī dīves est, potest et dēbet esse līberālis. Pauper homō nōn potest esse līberālis. Quī vult esse līberālis nōn potest esse pauper.
Nōn omnēs servī sunt bonī. Bonī servī sunt laudandī. Sī bonus servus est laudandus, bonī etiam servī sunt laudāndī.
Frāter meus est bonus servus; frātrēs meī sunt bonī servī. Nōn omnēs mātrēs sunt bonae, nec omnēs patrēs bonī. Frātrēs meī sunt honestī.
Multa scamna sunt longa. Multae mēnsae sunt rotundae. Multī hominēs sunt beātī. Nōn omnēs equī sunt albī, multī etiam sunt rūfī et nigrī. Albī equī aequē bonī sunt ac nigrī.
Sī semper bella essent, vīta hūmāna esset misera.
Patrēs saepe sunt nimis sevērī, sed mātrēs plērumque sunt nimis lenēs. Sī omnis māter esset tam sevēra quam pater, fīlius saepe esset beātus. Fīliī meī sunt bonī igitur sum fēlīx et beātus. Nēmō est nimis beātus.
Sī omnēs virī sunt beātī, beatus etiam sum. Sī nēmō esset malus, nūllī hominēs essent miserī.
Ter beātī sunt illī hominēs, quī sunt piī et honestī. Omnēs honestī hominēs sunt laudandī, sed malī vituperandī. Malī hominēs sunt miserī. Hominēs bonī sunt fēlīcēs. Hī hominēs sunt fēlīcēs, illī sunt miserī.
Nōs omnēs sumus mortālēs. Omnēs hominēs sunt mortālēs. Omnēs, quī sunt hominēs, sunt etiam mortālēs. Deus nōn est mortālis.
Meī fīliī sunt gaudium meum. Parentēs sunt felicēs, sī fīliī eōrum sunt bonī. Omnēs hominēs possunt esse filicēs sī volunt.
Multae puellae venustae sunt. Nōn omnēs puellae venustae sunt honestae. Sorōrēs meae sunt bonae, et frātrēs meī sunt bonī.
Deus ubīque est, sed hominēs nōn possunt esse ubīque.
Omnēs rēgīnae nōn sunt beātae, multae sunt valdē miserae. Sī fīliī sunt malī, parentēs nōn possunt esse fēlīcēs et beātī.
Omnia bella sunt īrācunda. Nūllum bellum est ūtile. Sī omnia bella essent ūtilia, rēx bellicōsus semper esset laudandus.
Quī semper esse laudandus vult, bonus esse dēbet. Omnēs virī bonī sunt laudandī, omnēs malī vituperandī.
Multī rēgēs sunt valdē potentēs; omnēs hī rēgēs possent esse fēlīcēs dummodo vellent, sed multī nōn volunt esse tam fēlīcēs quam esse possent. Sī hī rēgēs esset sapientēs, populī essent fēlīcēs, quī nunc saepe sunt valdē miserī. Utinam omnēs rēgēs essent sapientēs et omnēs populī fēlīcēs!
Rēx quī amārī[8] vult, dēbet esse iūstus et benignus. Rēgēs quī amārī[8] volunt, dēbent esse iūstī et benignī. Sī omnēs rēgēs essent iūstī, bella nōn essent, quae nunc sunt multa.
Omnia bella sunt crūdēlia. Bella possent esse minus crūdēlia, sī mīlitēs, quī plērumque sunt valdē crūdēlēs, magis essent hūmānī. Saepe ducēs ipsī sunt crūdēlēs.
Quī diū vīvere vult, dēbet esse sōbrius. Multī quidem hominēs diū vīvere volunt, sōbriī autem esse nōn possunt, dummodo essent sōbriī, diū vīvere possent. Vīta longa est iūcunda dummodo sānī sumus. Sī homō est semper aeger, vīta longa nōn est iūcunda. Sī diū vīvere vīs, dēbēs esse sōbrius. Frāter meus est sōbrius. Omnēs hominēs possent esse sōbriī sī vellent. Utinam omnēs hominēs essent sōbriī.
Hortus meus magnus est, sed tuī hortī, quī multī sunt, omnēs parvī sunt. Parvī hortī nōn sunt tam cārī quam magnī, sī magnī aequē sunt bonī ac parvī. Hortī meī sunt magis cārī quam tuī. Hī hortī sunt fertilēs, illī sunt sterilēs. Hortī sterilēs nōn sunt tam carī quam hortī fertilēs.
Mīlitēs sunt necessāriī quandō bellum est. Sī nōn essent mīlitēs, bella esse nōn possent. Mīlitēs nōn semper sunt sōbriī. Sī semper essent sōbriī, nōn essent tam crūdēlēs quam saepe sunt.
Patrēs sunt bonī. Mātrēs etiam sunt bonae. Bella sunt mala. Sī flōs est pulcher, flōrēs etiam sunt pulchrī. Collum meum est longum. Colla vestra sunt longa. Homō est piger sed nōn omnēs hominēs sunt pigrī. Hic mīles est magnus et illī mīlitēs sunt magnī. Hoc bellum est crūdēle et omnia bella sunt crūdēlia.
Scamnum meum est longum. Scamna tua sunt longa. Haec puella est sāna. Illae puellae sunt sānae. Hic puer est fēlīx. Illī puerī sunt fēlīcēs. Haec puella est fēlīx, illae felicēs. Hoc negōtium est fēlīx, illa sunt fēlīcia.
Multī agrī sunt sterilēs sed tamen cultī.[9] Nostrī agrī sunt cultī et fertilēs. Sterilis quidem ager nōn tam cārus est quam fertilis. Omnēs agrī meī sunt fertilēs. Sī nōn tam fertilēs essent, nōn tam laetus essem quam nunc sum. Agrī tuī sunt magis cultī quam meī.
Hī flōrēs sunt pulchrī. Pulchrī flōrēs sunt carī. Meī fīliī sunt sēdulī. Fīliae tuae sunt sapientēs. Frātrēs eius sunt beātī. Haec animālia sunt ūtilia. Illae puellae sunt felicēs.
Quī vult fierī vir doctus, dēbet legere et scrībere. Nōn omnēs, quī possunt legere et scrībere, sunt virī doctī. Sī vīs fierī vir doctus, dēbēs discere. Homō etiamsī iam est doctus, tamen dēbet adhūc discere. Omnēs hominēs discere dēbent. Puerī possunt melius discere, quam senēs.
Puerī dēbent discere, praeceptōrēs docēre. Quī nōn volunt docēre, nōn possunt esse praeceptōrēs. Is est bonus praeceptor, quī bene et fidēliter docet. Quī bene et fidēliter docent, iī sunt bonī praeceptōrēs. Quī nōn bene docet, is nōn est bonus praeceptor. Praeceptor, quī laudārī[10] vult, dēbet fidēliter docēre et bene vīvere.
Hic senex est miser. Multī senēs sunt beātī. Senēs bonī fierī doctī dēbent. Omnēs virī, quī senēs fierī volunt, sōbriī dēbent. Vīta sōbria est laudanda. Utinam omnēs hominēs essent sōbriī. Amīcus meus est sōbrius. Omnēs amīcī meī sunt sōbriī. Multa animālia sunt magis sōbria quam hominēs.
Frāter meus est doctus, sed vester est doctior. Frātrēs vestrī sunt doctiōrēs, quam meī, quamquam etiam hī satis sunt doctī. Scamnum solet esse longius quam mēnsa, sed mēnsa est lātior.
Mīles dēbet esse audāx, sed nōn omnēs mīlitēs sunt audācēs. Tū es audācior quam ego, quamquam ego sum audācior quam multī aliī. Quī audācēs sunt, nōn semper sunt sapientēs. Ducēs dēbent esse sapientiōrēs quam mīlitēs. Sī ducēs sunt sapientiōrēs quam mīlitēs, bellum est plērumque fēlīx, sed sī hī sunt sapientiōrēs quam illī, exitus solet esse īnfēlīx.
Rēx vester est senior quam vestra rēgīna, quae est valdē sevēra. Sī rēx esset sevērior, bonī hominēs essent fēlīciōrēs et locuplētiōrēs, nam nunc ubīque sunt fūrēs et latrōnēs.
Mīlitēs nostrī sunt audāciōrēs quam tuī. Sorōrēs tuae sunt sapientiōrēs quam meae. Rēx tuus est sevērior quam nostrī. Multa quidem animālia sunt crūdēlia, sed pauca sunt crūdēliōra quam latrōnēs. Fūrēs sunt hominēs malī. Sī rēx tuus esset tam sevērus quam est generōsus, nōn esset tam fūrēs et latrōnēs. Iūstitia dēbet esse sevēra; ubi sevēritās nōn est, ibi etiam nōn est iūstitia.
Nēmō est tam doctus, ut nōn esse possit doctior; nec est homō tam locuplēs, ut nōn possit esse locuplētior. Hominēs locuplētēs saepe sunt miseriōrēs quam hominēs pauperēs. Sī omnēs hominēs essent tam locuplētēs quam multī sunt, societās hūmāna nōn esset tam fēlīx quam nunc est. Vōs nōn estis tam doctī, ut nōn possītis esse doctiōrēs. Omnēs hominēs sunt mortālēs, et locuplētēs et pauperēs. Hominēs pauperēs saepe sunt beātiōrēs quam locuplētēs. Iī sōlī sunt beātī, quī sunt honestī. Sī igitur rēgēs nōn sunt honestī, nec esse possunt beātī. Māter tua est sevērior quam mea, quae est valdē lēnis.
Leō est animal generōsus. Leōnēs sunt generōsī. Leō est animal fortis. Est fortior quam multa alia animālia, quae sunt maiōra. Sī leō esset tam crūdēlis quam est magnus, nōn esset animal perīculōsus. Nunc est paulō perīculōsus. Leō est plūs mītis quam tigrīs. Tigris est crūdēlior quam multa alia animālia.
Fīlius huius patris est bonus. Fīliae huius patris sunt pulchrae. Omnēs hominēs huius terrae sunt mortālēs. Hortī huius hominis sunt magnī. Negōtia hōrum virōrum sunt difficilia. Multa negōtia huius hominis sunt perīculōsa. Beneficia deī nostrī sunt magna.
Dominus hōrum servōrum est sevērus, quia servī sunt pigrī. Dominus pigrōrum servōrum dēbet esse sevērus. Quandō servī sunt bonī et dīligentēs dominī possunt esse lenēs. Rēx huius populī est iūstus. Rēgēs hōrum populōrum sunt iūstī. Mīlitēs huius rēgis sunt crūdēlēs, sed audācēs et fortēs. Pater huius puerī est vir doctus et honestus.
Flōrēs huius hortī sunt pulchriōrēs quam flōrēs hortōrum tuōrum. Ducēs mīlitum dēbent esse fortēs et sapientēs. Pietās amīcī est laudanda. Mors patris tuī est certa. Caput est summa pars corporis hominis. Aqua huius maris est nigra. Hoc mare est nigrum. Aqua huius maris nigrī est frīgida. Haec aqua est pars maris.
Fīlius huius virī est doctior quam ego. Captus huius virī est rotundum. Hortus dominī meī est magnus. Hortī patris meī sunt cārī. Fīliī rēgīnae nostrae sunt fortēs. Prīnceps est rēgīnae marītus. Rēgīna est prīncipis uxor. Verbum rēgīnae est iūstum. Rēgīna est doctior quam prīnceps sed prīnceps est mītior quam rēgīna. Rēx dēbet esse iūstus. Rēx et iūstus et mītis est optimus. Fīliae rēgīnae sunt pulchrae. Agrī prīncipis sunt lātī.
Fīliī virōrum doctōrum rārō sunt aequē dīligentēs ac patrēs. Pecūnia parentum est plērumque pestis līberōrum. Līberī huius patris sunt dīligentēs et probī. Probī līberī sunt gaudium parentum suōrum. Multī fīliī nōn sunt tam bonī quam parentēs. Pecūnia est huius puerī pestis. Pecūnia nimis multa saepe est noxia. Ōtium est vitiī initium. Repetītiō est māter studiī.
Frāter meus est discipulus prīmae classis. Frāter meus est prīmus omnium discipulōrum huius scholae. Praeceptor meī frātris est vir doctus. Pater, cuius fīliī dīligentēs sunt, est beātus. Māter, cuius fīliae sunt honestae, est beāta. Parentēs, quōrum līberī sunt probī et honestī, possunt esse hilarēs et contentī. Sī līberī omnium parentum essent dīligentēs et bonī, omnēs parentēs possent esse hilarēs. Gaudia hominum sunt brevia.
Vīta equī est brevior quam vīta hominis. Vīta hūmāna est brevis. Vīta hominis īnfēlīcis longior esse vidētur quam vīta fēlīcis. Vītae rēgum bonōrum sunt longae. Vītae mulierum īrācundārum sunt brevēs. Parentēs līberōrum bonōrum sunt fēlīcēs. Parentēs, quōrum līberī sunt malī, sunt īnfēlīcēs. Utinam omnēs līberī essent bonī! Fēlīcēs sunt parentēs quōrum līberī sunt bonī.
Beāta est rēgīna cuius populus est contentus. Pater etiam beātus est cuius līberī sunt bonī. Omnis homō est mortālīs. Schola nostra est bona. Hī līberī sunt sēdulī. Frātrēs meī sunt dīligentiōrēs quam tuī.
Multī hominēs videntur esse fēlīcēs, quī sunt miserī. Sī omnēs hominēs essent fēlīcēs, quī videntur esse, plūrēs essent fēlīcēs quam nunc sunt. Aurum est pretiōsum. Aurum est pretiōsius quam argentum.
Ōtium puerōrum est perīculōsum. Puerī dēbent esse dīligentēs. Sī puerī semper essent dīligentēs, essent gaudium parentum suōrum. Parentēs sevērī sunt meliōrēs quam parentēs lēnēs. Līberī, quōrum parentēs sunt nimis lenēs, rārō sunt bonī. Bonī sunt puerī, quōrum dīligentia est laudanda. Puer, cuius dīligentia est laudanda, est gaudium parentum suōrum.
Puerī, quōrum dīligentia est magna, sunt bonī discipulī. Is est bonus discipulus, quī semper est dīligēns. Praeceptor, cuius discipulī semper sunt dīligentēs, est beātus. Discipulī dēbent discere, praeceptōrēs docēre.
Pater cuius fīlius est dīligēns est fēlīx, sed īnfēlīx sī puer est malus. Fīlius piger est opprobrium parentum suōrum. Fīliī parentum bonōrum nōn semper sunt bonī, sed omnēs fīliī tālium parentum possunt esse bonī sī volunt. Fīliī parentum pauperum saepe sunt meliōrēs quam fīliī dīvitum. Pecūnia ipsa saepe est pestis līberōrum dīvitum. Homō, cuius summum beneficium est multa pecūnia, est miser. Dīligentia melior est quam pecūnia. Pecūnia perīre potest, sed dīligentia est perennis beneficiī fōns. Ipse, quī est dīligēns, semper est satis dīves; locuplēs facile possunt pauperēs fierī.
Omnis homō, quī vult vīvere, dēbet edere et bibere.Omnēs hominēs, quī volunt vīvere, dēbent edere et bibere. Is, cuius stomachus est corruptus, nōn potest diū vīvere.
Cervus est animal vēlōx. Cervī possunt vēlōciter currere. Cervī nōn sunt aequē fortēs ac vēlōcēs. Leōnēs sunt multō fortiōrēs quam cervī.
Corvus est avis nigra. Avēs possunt volāre. Sī omnēs avēs possunt volāre, corvus etiam volāre potest. Corvus dīcitur diū vīvere. Corvī dīcuntur multō diūtius vīvere quam hominēs. Avis est animal bipēs. Omnēs avēs sunt bipedēs. Nōn omne animal, quod est bipēs, est avis; nam homō etiam est bipēs. Dēfīnītiō homō est animal bipēs implūme est absurda.
Strūthiocamēlus est avis, quae potest melius currere quam volāre. Pennae huius avīs sunt pretiōsae et ōrnāmentum mulierum. Strūthiocamēlus est altior quam equus.
Ālae passeris sunt parvae. Pennae corvī sunt nigrae. Strūthiocamēlus, cuius corpus est magnum, est avis mītis. Pennae avium sunt pulchrae et pretiōsae. Strūthiocamēlus est avis magna, quae vēlōcius currere quam volāre potest. Ālae strūthiocamēlī sunt brevēs igitur hae avēs vēlōciter volāre nōn possunt.
Omnēs avēs volāre possunt, sed aliae vēlōcius quam aliae volāre possunt. Columba est avis parva et multō vēlōciter volāre potest. Multae parvae vēlōcius quam multae magnae volāre possunt avēs. Passer est avis parva quae multō vēlōciter volāre potest.
Multī librī sunt scrīptī. Iī librī sunt legendī, quī sunt ūtilēs. Sī liber nōn ūtilis est, nōn est legendus. Librī, quōrum sententiae dīcuntur esse noxiae, nōn sunt legendī. Omnēs librī patris meī sunt legendī, nam sunt bonī et ūtilēs.
Hic liber dīcitur esse ūtilis. Pater meus est auctor huius librī. Auctōrēs librōrum noxiōrum sunt vituperandī, sed librōrum ūtilium auctōrēs sunt laudandī. Aliī librī sunt cāriōrēs quam aliī. Librī Phaedrī sunt bene scrīptī et valdē ūtilēs.
Hī librī sunt meī, illī sunt tuī. Nūllus meōrum librōrum est noxius, sed omnēs sunt ūtilēs. Librī bonōrum auctōrum sunt quidem plērumque ūtilēs, nec tamen semper. Huius librī auctor est homō probus et honestus. Auctor hōrum librōrum est homō obscūrus. Nōn omnis liber, cuius auctor celeber est, ipse quoque est bonus et laudandus.
Hominēs, quōrum mōrēs sunt malī, nōn sunt laudandī, sed quōrum mōrēs sunt bonī, sunt laudandī. Mōrēs puerōrum esse bonī dēbent. Sī mōrēs puerōrum semper essent bonī, multī parentēs laetiōrēs essent quam nunc sunt.
Multī puerī sunt valdē lascīvī. Sī fīlius meus esset lascīvus, meum nōn esset gaudium. Dīligentia puerōrum est parentum gaudium. Puerī omnium bonōrum parentum nōn semper sunt bonī sed tamen puerī parentum malōrum saepe sunt bonī; igitur, exemplum malum nōn semper est noxium.
Alexander magnus et Carolus duodecimus fuērunt bellicōsissimī omnium rēgum: ille erat rēx Macedoniae, hic rēx Sueciae. Carolus erat sōbrius, Alexander ēbriōsus. Sī Alexander fuisset sōbrius, diūtius potuisset vīvere, et sī Carolus moderātior fuisset, potuisset esse fēlīcior.
Neuter hōrum rēgum fuit omnīnō fēlīx. Fēlīcissimus rēx est is, cuius populus est fēlīx. Quandō populus est miser, rēx nōn potest esse fēlīx. Rēgēs nimis bellicōsī nōn possunt esse fēlīcēs. Sī omnēs rēgēs essent bellicōsī, omnēs populī essent miserī, nam bellum est maximum omnium malōrum. Semper fuērunt bella, semper igitur fuērunt hominēs miserī.
Fēlīcissimus homō est quī contentissimus est. Nēmō fēlīx est quī nōn est contentus. Plūrēs possunt esse fēlīcēs sī volunt, sed nōn sunt. Sī sōbrior fuissēs, fēlīcior fuissēs. Pauper saepe est fēlīcior quam dīves. Dīvitēs saepe sunt valdē īnfēlīcēs quia nōn sunt contentī. Utinam omnēs hominēs essent contentī.
Frāter meus fēlīcissimus est hominum. Soror mea est fēlīcior quam ego et tū. Nōn sum contentus. Dēbet esse contentus homō, sī fēlīx esse vult. Māter mea contenta, frāter contentus, sum contentus. Omnēs contentī sumus.
Sōcratēs fuit omnium Graecōrum sapientissimus et honestissimus. Sapientia et honestās huius virī erant causa mortī eius. Mors huius virī honestī et sapientis est opprobrium cīvium eius. Nēmō Graecōrum fuit aequē sapiēns et honestus ac Sōcratēs. Mōrēs cīvium Athēniēnsium erant corruptissimī. Sī cīvēs Athēniēnsēs fuissent minus prāvī, sors Sōcratis fuisset minus trīstis.
Coniux Sōcratis erat Xanthippē, quae dīcitur fuisse mulier valdē mōrōsa; sed patientia Sōcratis erat aequē magna ac mōrōsitās coniugis eius. Sī patientia Sōcratis nōn fuisset tanta, nōn potuisset esse tam hilaris quam semper fuit. Sōcratēs erat praeceptor multōrum iuvenum. Nōmina discipulōrum optimōrum et clārissimōrum eius sunt Platō et Xenophōn.
Xenophōn nōn sōlum est auctō multōrum librōrum, quī sunt optimē scrīptī, sed etiam fuit clārus mīlitum dux.
Sōcratēs erat marītus Xanthippēs. Platō erat discipulus Sōcratis. Uxor Sōcratis erat valdē mōrōsa. Mōrōsitās erat valdē magna. Graecī erant praeceptōrēs Rōmānōrum. Miltiadēs erat dux Graecōrum clārus. Nūllī Graecōrum ducēs erant maiōrēs quam Miltiadēs. Fāma eius dūcis est perennis. Poena Miltiadis erat iniūsta. Cīvēs eius erant ingrātissimī.
Hominēs sapientissimī etiam possunt errāre. Errāre est hūmānum. Sī hominēs nōn possent errāre, essent perfectī. Sed homō perfectissimus nōndum est omnīnō perfectus. Deus sōlus est perfectus. Deus nōn potest errāre; sī posset, nōn esset Deus. Deus est sapientissimus, optimus, benignissimus, iūstissimus, sānctissimus, et potentissimus; quid? est omnīnō perfectus.
Omnēs hominēs dēbent morī. Corpora hominum tantum sunt mortālia, animus est immortālis. Animī hominum nōn possunt perīre. Animus est rēctor corporis. Quandō animus nōn adest, corpus est mortuum. Quamquam vīta hūmāna est brevis, tamen est satis longa, sī homō est dīligēns et industrius.
Omnēs hominēs dēbent quidem morī, sed possunt satis diū vīvere, sī volunt esse industriī et dīligentēs. Vīta negōtiōsa est longior vīta. Utinam mihi essent aequē multa negōtia, ac tibi et tuō frātrī! Tua et tuī frātris negōtiō sunt difficiliōra quam mea.
Omnēs rēgēs sunt mortālēs nam sunt hominēs. Quī est homō morī dēbet. Iuvenis quoque est tam mortālis quam senex. Vīta senis est iūcunda sī semper honestus erat. Vīta senis, quī erat sevērus,iūcunda esse nōn potest.
Vīta negōtiōsa iūcundior est quam ōtiōsa. Hominēs ōtiōsī nōn sunt fēlīcēs. Ōtium est vitiōrum initium omnium. Initium vitiī est parvum.
Cuius vīta semper erat negōtiōsa, est homō fēlīcissimus. Vīta negōtiōsa est optima. Nūlla vīta est tam fēlīx quam vīta negōtiōsa. Utinam omnēs hominēs essent negōtiōsī. Sī omnēs hominēs essent negōtiōsī, nūllī essent īnfēlīcēs. Frāter meus est negōtiōsus et fēlīx. Soror mea est ōtiōsa et misera.
Cicerō fuit clārissimus Rōmānōrum ōrātor, et multārum rērum audāx dēfēnsor. Memoria huius virī disertī erit aeterna. Saepius fuit cōnsul; id est, summus rēctor cīvitātis. Erat Augustī amīcus, sed Antōniī inimīcus. Haec inimīcitia fuit causa mortis violentae eius. Occīsus est, cum iam senex esset.
Quō[11] ācrior inimīcus Antōniī semper fuerat[12] Cicerō, eō[11] crūdēlior erat Antōnius, et Antōniī coniux, quae multō crūdēlior dīcitur fuisse, quam ipse marītus. Cicerō potuisset salvus esse, sī minus timidus fuisset. Is, quī anteā fuerat[12] Cicerōnis cliēns, erat percussor huius magnī ōrātōris. Nōmen huius hominis ingrātissimī est Popilius.
Cicerōnis scrīpta adhūc adsunt, sī nōn omnia, plūrima tamen. Utinam omnia adhūc adessent! Quī librī Cicerōnis adhūc adsunt, perīre amplius nōn possunt. Fīlius Cicerōnis nōn aequē magnus fuit, ac pater. Saepius fit, ut clārōrum patrum fīliī minus sint clārī. Glōria et auctōritās patrum plērumque sunt pestis līberōrum.
Fīlius Cicerōnis nōn erat tam magnus quam pater ipse. Cicerō pater erat ōrātor Rōmānōrum maximus. Cicerō fīlius nōn erat tam sēdulus quam pater; sī semper fuissent dīligēns, fortasse etiam esset ōrātor magnus.
Fīliī hominum magnōrum nōn semper sunt magnī ipsī. Celeberrimus homō interdum est fīlius mendīcī, et mendīcus interdum est fīlius hominis celebrī. Hominēs magnī sunt rārī. Homō maximus semper est imperfectus. Vīta hūmāna est et brevis et longa: longa, cum sumus negōtiī et dīligentēs; brevis, cum sumus ōtiōsī et negligentēs.
Nōs omnēs sumus hominēs. Omnēs hominēs sunt mortālēs. Vōs estis hominēs, ergō estis mortālēs. Sī vultis esse fēlīcēs, este[^85.1] honestī. Honestī hominēs semper fuērunt fēlīcēs. Sōcratēs dīcitur fuisse honestissimus et sapientissimus omnium Graecōrum. Tempora futūra possunt esse meliōra, sed nōn sunt praesentis.
Homō avārus nōn potest esse tam dīves, ut sit omnīnō contentus. Hominēs avārī semper erunt opprobrium generis hūmānī. Homō sum, dēbeō igitur esse hūmānus. Quod est hūmānum, mihi nōn est aliēnum. Sī nōn essem hūmānus, nōn essem homō, sed immānis bellua.
Quī volunt esse rēgēs, suntō[^85.2] hūmānī et mītēs. Sī omnēs rēgēs semper fuissent iūstī et hūmānī, multī populī fuissent multō fēlīciōrēs, quam fuērunt. Vīcīnus meus est dīves, sed haud sciō, an sit beātus, nec scīmus, an Croesus fuerit beātus, cum adhūc esset rēx, et omnium rēgum locuplētissimus. Postquam victus erat, minimē erat beātus. Beātī rēgēs sunt rārī.
Hic puer, quī nōn est fīlius rēgis, dīcitur futūrus esse rēx. Uter ōrātor maior fuerit, Dēmosthenēs an Cicerō, ego haud sciō. Dēmosthenēs quidem dīcitur fuisse maior. Cicerō fuit imitātor Dēmosthenis.
Carthāgō fuit, sed nōn est. Fuimus, sed nōn sumus. Vergilius fuit Augustī amīcus. Omnēs sumus honestī hominēs. Honestus sīs, sed nescīmus. Sum cīvis Rōmānus. Sunt Athēniēnsēs, sed Rōmānī sumus.
Ēsto sēdulus ut fēlīx sīs. Nōn sum dīves, sed sum satis contentus. Sī negōtiōsiōrēs fuissēmus, fuissēmus fēlīciōrēs quam sumus.
Imitātōrēs et fuērunt et erunt semper. Imitātor bonus nōn est vituperandus. Sī omnēs imitātōrēs essent vituperandī, Vergilius, quī fuit imitātor Homērī, esset vituperandus.
Homērus fuisset caecus, sed nescīmus num vērē caecus fuerit an nōn. Poēmata Homērī sunt Graecē scrīpta, poēmata Vergiliī Latīnē sunt scrīpta. Poēmata Homērīs nōn sunt difficiliōra quam Vergiliī. Imperātor Augustus erat amīcus et patrōnus poētārum Horātiī et Vergiliī.
Rōmulus et Remus erant frātrēs. Rōmulus fuit prīmus Rōmānōrum rēx. Septem fuērunt Rōmānōrum rēgēs, quōrum ultimus fuit Tarquinius Superbus. Hic Tarquinius fuit rēx crūdēlissimus. Sī nōn fuisset tam crūdēlis, nōn esset expulsus. Multae crūdēlitātēs sunt quārum accūsātus est. Cum exsul erat, bellum ortum est.
Amīcus et auxiliātor Tarquiniī erat Porsenna, rēx Etrūriae. Sed Tarquinius exsul mortuus est. Successōrēs Tarquiniī exsulis fuerant duo cōnsulēs. Alter prīmōrum cōnsulum erat pater sevērissimus. Fīliī eius quī erant amīcī rēgis expulsī sunt occīsī. Auctor mortis hōrum iuvenum pater ipse fuit. Hī iuvenēs sunt prīmum pūblicē accūsātī, deinde occīsī. Omnēs precēs hōrum iuvenum miserōrum erant inānēs: pater nōn amplius vidēbātur esse pater, sed cōnsul tantum et iūdex.
Quī iūdicēs futūrī sunt, iūstī et sevērī suntō. Sevēritās iūdicum ūtilior est quam lēnitās. Is iūdex, quī crūdēlitātis accūsārī potest, est meritō vituperandus. Sī igitur bonus iūdex esse vīs, crūdēlis nē estō. Quī iūdex semper iūstus fuerit, eius laus erit maxima. Laus iūstitiae est optima. Iūdex nōn ita sevērus esse dēbet, ut dūrus sit.
Sī semper fuistī iūstus, crūdēlitātis accūsārī meritō nōn potes. Omnis iūdex sevērus nōn dūrus esse dēbet. Iūdex dūrus semper est vituperandus, sed iūstus et sevērus est laudandus. Sī semper iūstus fueris, amīcus meus eris nam homō iūstus est meum gaudium.
Nōn sōlum iūdex sed etiam lēgislātor dēbet esse hūmānus. Solōn, celeber Athēniēnsis cīvis, erat lēgislātor hūmānus, sed Dracō, alius lēgislātor, erat nimis sevērus. Lēgēs Dracōnis erant nimis dūrae. Sī tantum sevērae fuissent, nōn fuissent vituperandae nam lēgēs dēbent esse sevērae. Lēx quae nōn est sevēra, nōn est lēx. Omnēs hominēs Solōnem amant sed nēmō Dracōnem laudat.
Septem fuērunt virī sapientēs Graeciae, septem etiam fuērunt rēgēs Rōmae, numerus igitur virōrum sapientium Graeciae idem est, quī est rēgum Rōmae. Nōmina septem sapientium erant: Thales, Solōn, Chīlōn, Pitacus, Biās, Celobūlus, Periander. Nōmina septem rēgum Rōmānōrum sunt: Rōmulus, Numa, Tullus Hostīlius, Ancus Mārtius, Tarquinius Prīscus, Servius Tullius, et Tarquinius Superbus.
Memoria hōrum hominum nōn est eadem, nam nōn omnēs fuērunt iīdem. Sī hī septem rēgēs aequē honestī fuissent, ac illī septem sapientēs, Tarquinius Superbus nōn fuisset exsul. Sed plūrēs hōrum rēgum fuērunt iniūstī et immānēs, praecipuē ultimus, cuius immānitās etiam fuit causa exsiliī eius et fīliōrum; hī fīliī erant imitātōrēs mōrum patris suī, sed etiam sociī fortūnae eius, quae erat trīstissima.
Quae enim fortūna potest esse miserior quam exsulis? Quamquam vērum est illud dictum: Ubi bene, ibi patria.
Fortūnae omnis hominis nōn sunt eadem. Iī hominēs sunt fēlīcissimī, sed illī tamen īnfēlīcissimī. Quamquam fortūnae hominum sunt dīversae, tamen omnēs essent fēlīcēs dummodo essent contentī. Animus contentus est fēlīcitās sublīmis. Quī esse beātus vult, nec prōdigus nec invidus esse dēbet. Avāritia, prōdigālitās, et invidia fuērunt et erunt semper perennis miseriae hūmānae fōns.
Est prōverbium: invidia est omnium fōns malōrum. Attamen prōdigālitās plūs est vituperanda quam avāritia. Avāritia et prōdigālitās sunt idem vitium.
Pārentēs amant fīliōs suōs. Līberī dēbent amāre parentēs suōs. Bonus fīlius amat patrem suum. Quī vult esse bonus fīlius, dēbet amāre suam mātrem. Līberī, quī nōn amant parentēs suōs, nōn sunt bonī.
Sī rēx bonus est, populus eum amat. Amor populī est vōtum bonōrum rēgum. Bonī rēgēs optant ut populī suī sint fēlīcēs.
Hominēs avārī optant multam pecūniam. Quī multam pecūniam habet, nōn semper est fēlīx. Pecūnia nōn reddit hominem fēlīcem. Sī pecūnia sōla posset hominēs reddere fēlīcēs, plūrēs hominēs essent fēlīcēs quam sunt. Illum quidem nōn potest fēlīcem reddere pecūnia, quī nōn est bonus et honestus. Illī sunt vērē beātī, quī amant honestātem, nam honestās sōla reddit hominēs beātōs. Sī vīs esse beātus, dēbēs amāre honestātem.
Amīcus honestātis est amīcus Deī. Dēbēmus Deum amāre et praecepta eius servāre. Quī servat praecepta Deī, is est homō honestus. Omnia praecepta Deī sunt bona et ūtilia. Deus est pater omnium hominum, ergō etiam meus. Deus amat omnēs hominēs quī praecepta eius servant. Omnēs quī haec praecepta servant, sunt hominēs honestī et piī.
Fīlia bona patrem et mātrem et frātrēs et sorōrēs amat. Quī frātrem, quem videt, nōn amat, quōmodo Deum, quem nōn videt, amat? Quī praecepta Deī servat, sōlus eum amat. Praecepta Deī sunt bona. Omnēs hominēs praecepta Deī servāre dēbent. Quī praecepta Deī nōn servat, peccat. Nēmō est tam bonus quam quī Deum amat et omnia praecepta servat. Quī amōrem Deī dēsīderat, sit iūstus et pius.
Sōcratis vultus erat semper īdem. Meritō autem erat vultus semper īdem, quia mēns semper erat eadem. Sōcratis vīta erat sānctissima et tamen est impietātis accūsātus et damnātus. Multōs Sōcratēs habuit discipulōs, quōrum ūnus erat Lȳsiās. Cum Sōcratēs impietātis accūsātus erat, hic voluit eum dēfendere, sed Sōcratēs nōluit dēfendī. Attamen lēgit et laudāvit ōrātiōnem suī discipulī.
Xanthippe, coniūnx Sōcratis, quae dīcitur fuisse mulier mōrōsissima, quantopere amāverat marītum, tum appāruit, cum marītus erat impietātis accūsātus. Sānē haec mulier nōn fuit tam mala quam fuisse dīcitur.
Multī hominēs saepe dīcuntur esse malī, quī rēvērā sunt optimī. Sī omnēs hominēs essent malī quī esse dīcuntur, plūrēs essent malī quam sunt. Omnis homō habet inimīcōs, et inimīcī rārō sunt iūstī. Sī inimīcus iūdicat, iūdicium rārō est iūstum.
Hic vir multam pecūniam habet, ille multōs hortōs et agrōs. Quī multōs agrōs habet saepe laetior est quam is quī multam pecūniam habet. Agrī manent, pecūnia perit. Omnēs hominēs hortōs et agrōs habēre nōn possunt. Sī autem omnēs hominēs hortōs et agrōs nōn possunt habēre, tamen vīvunt.
Agrī quōs frāter meus habet sunt cārissimī. Agrī tuī nōn sunt tam cārī quam meī. Agrī meī sunt cāriōrēs quam tuī et quoque meliōrēs. Agrī cārissimī nōn semper sunt optimī. Multī agrī sunt valdē cārī sed tamen malī.
Deus amat mē, et ego amō Deum. Animus est melior pars meī, nam est immortālis. Corpus hominis perit, animus sōlus manet. Sī tū mē amās, ego tē redamō. Quī nōs amant, eōs nōs redamāre dēbēmus.
Nōs omnēs dēbēmus praecepta Deī servāre, sed multī nostrum ea nōn servant, multī igitur nostrum sunt impiī. Deus semper est nostrī memor, sed nōs nōn semper memorēs sumus Deī, id quod est valdē vituperandum. Hominēs sānē essent beātiōrēs, sī semper essent memorēs Deī.
Ego semper memor erō tuī et magnae tuae amīcitiae ergā mē. Nec tū eris umquam immemor meī et meae amīcitiae ergā tē. Nostra amīcitia erit sempiterna. Tū semper eris īdem, quī hūc usque fuistī; nec minus ego erō īdem, quī semper fuī.
Deus est semper īdem ergā hominēs; nec benignitās, nec iūstitia eius ergā nōs est mūtābilis. Sī Deus esset mūtābilis, nōn esset perfectus. Sī vērō Deus est perfectus, nōn potest mūtārī. Quod perfectum est, sit dēterius, sī mūtātur.
Tempora et hominēs mūtantur. Homō est mūtābilis. Corpus iuvenum aliud est, quam corpus senum. Senēs sunt īnfirmī et dēbilēs, iuvenēs sunt fortēs et rōbustī. Sī iuvenēs sunt libīdinōsī, nōn manent rōbustī et fortēs: suntō igitur moderātī, ut semper sint rōbustī et fortēs.
Amāre Deum est praeceptum prīmum, amāre hominēs est secundum. Quī aliōs nōn amat, Deum nōn amat, et quī Deum nōn amat, aliōs nōn amat. Omnēs Deum amāre dēbent, et aliōs. Amor Deī ergā hominēs maior est quam amor hominum ergā Deum.
Amīcitia mea ergā tē maior est quam tua ergā mē. Amīcitia mea ergā tē semper erit eadem. Amīcitia ergā tē nōn mūtātur. Amīcitia quae nōn mūtātur est optima.
Pater mē amat, et eum amō. Quī aliōs nōn amat, sē vērē amāre nōn potest. Ille est vir quem tamquam mē ipsum amō.
Multī hominēs laudantur, quōs equidem laudāre nōn possum. Contrā multī vituperantur, quī videntur esse laudandī. Quī laudant et vituperant aliōs, nōn semper sunt iūdicēs iūstī. Saepe amor et odium sunt causae laudī et vituperātiōnis. Sī is, quī alium laudat, sapiēns est, nec amīcus eius, quem laudat, laus vidētur esse iūsta; sīn laudātor est amīcus, nec sapiēns, laus eius omnīnō suspecta est. Quī iūre aliōs laudāre volunt, ipsī dēbent esse virī laudandī. Laus hominis, quī ipse nōn est laudandus, inānis esse vidētur.
Sī ūnus alterum fūrtī accūsat, testēs necessāriī sunt. Hī testēs suntō vēritātis memorēs. Interdum hominēs fūrtī accūsantur, quī nōn sunt fūrēs. Quī innocentēs sunt, dēfendī dēbent, nē fīat iniūria. Omnis iniūria absit. Trīste est, sī vel ūnus homō innocēns damnātur; nēmō enim est damnandus, nisi quī est convictus, cēterī omnēs sunt līberandī.
Quī sunt iūstī amō, sed quī sunt iniūstī vituperō. Iūdex iniūstus est cīvitātis pestis. Sī rēx vērē est iūstus, iūdicēs quoque erunt iūstī nam īnferiōrēs superiōrēs timent. Utinam omnēs rēgēs essent iūstī. Sed, prōh dolor, rēgēs interdum fuērunt valdē iniūstī.
Sī rēx ipse est iniūstus, iūre nōn potest iūdicem iniūstum pūnīre. Cambȳsis quidem rēx Persārum erat ipse valdē iniūstus, attamen iūdicem iniūstum crūdēlissimē pūnīvit. Fredericus autem rēx Prussiae erat valdē iūstus et iūdicēs eius quoque erant iūstī.
Hoc est bellum omnium contrā omnēs. Sī tū es contrā mē, ego sum contrā tē. Quī est contrā mē, nōn semper est inimīcus meus.
Circā nostram urbem est magnus mūrus. Per hanc urbem via est strāta. Haec via dūcit in urbem. Haec urbs est magna, sed nōn habet mūrōs. Mūrī huius urbis sunt altī, sed nōn firmī. Optimus mūrus est, quī est firmissimus.
Hodiē mūrī nōn sunt tam ūtilēs, quam ōlim fuērunt. Mūrī sunt ōlim cōnstrūctī contrā hostēs, sed hodiē mūrī nōn amplius possunt retinēre hostem. Hostis facile potest dīruere mūrōs et penetrāre in urbēs. Hodiē igitur mīlitēs ipsī sunt optimī mūrī. Bellī fōrma valdē est mūtāta. Nunc vel imbellis mīles potest occīdere fortissimum, ōlim nōn item.
Antīqua bellī fōrma vidētur fuisse melior quam hodierna. Utra vērō sit crūdēlior, equidem haud sciō. Bellum quidem semper est crūdēle, tamen ūnum potest esse crūdēlius quam alterum. Mors ubīque est comes bellī.
Rēx iūstus hominem malum pūnīre dēbet. Hominēs malī semper sunt contrā bonōs. Malī sunt maximum cīvitātis hūmānae malum. Sī essent nūllī hominēs malī, vīta hūmāna esset fēlīcior quam nunc est. Multī hominēs apud nōs nōn sunt tam bonī quam possunt sī volunt.
Semper fuērunt hominēs malī. Malī sunt bonōrum inimīcī. Malī contrā cīvitātis lēgēs cōnspīrant. Quī contrā lēgēs cōnspīrant dēbent pūnīrī; malī quoque pūnīrī dēbent.
Sī auctōritās lēgum pereunt, cīvitās ipsa perit. Lēgēs bonae sunt fundāmentum urbum magnārum. Quī fundāmentum labefactat, tōtam cīvitātem labefactat; igitur fūrēs et latrōnēs urbēs labefactant.
Rōma ōlim fuit urbs omnium frequentissima, cum Rōmānī adhūc erant dominī orbis terrārum. Nunc quidem est minus frequēns. Haec urbs est saepius per hostēs dīruta. Nostrīs temporibus dīcuntur centum trīgintā mīllia hominum in eā esse.
Cum antīquīs temporibus haec urbs ā Gallīs capta esset, omnēs senātōrēs sunt occīsī. Gallōrum dux erat Brennus, vir dūrus et inīquus. Cum vellet pācem cum Rōmānīs facere, conditiōnēs pācis erant dūrissimae et inīquissimae. Tantum aurī pondus imperāvit, quantum miserī Rōmānī vix dare poterant. Tandem sunt Gallī sine aurō ex urbe pulsī per Camillum. Camillus eōs vīcit nōn aurō, sed ferrō. Contrā hostēs ferrum melius est quam aurum.
Rōmā[13] vēnī. Lēgātī ā rēge vēnērunt. Hōrā tertiā hīc fuī. Rōmānī ferrō vīctī sunt. Cȳrus optāvit ut Croesus ā flammīs occīderētur cum ā sē captus esset. Rōma ab hostibus dīruta est. Vir ā canibus interfectus est. Hominēs bonī ā malīs nōn amantur.
Rōmānī ā Gallīs ex urbe suā pulsī sunt. Rōma temporibus antīquīs ā Gallīs saepe capta est. Rōma temporibus hodiernīs ā Gallīs victa nec tamen dīruta est. Cum Rōma ā Gallīs capta esset, illī cum Rōmānīs pācem nōn fēcērunt.
Haec est domus patris meī et ab eō aedificāta est. Nōn sōlum multa dōna ā patre tuō accēpī, sed etiam multum didicī. Virī optimī rārō sunt dīvitēs. Sōcratēs erat multī virtūs, mentis magnae atque rārae pietātis. Is quidem est vir corporis magnī, mentis tamen parvae.
Hodiē dē bellum audīvimus ab hostibus gestum. Dē multīs amīcīs atque discipulīs Rōmā[13] audīvī.
Rōmānī erant fortissimī virōrum. In paene omnibus bellīs ā sē gestīs, fēlīcissimī erant Rōmānī. Disciplīna Rōmānōrum erat sevērissima. Sine disciplīnā mīles nōn potest vincere.
Ferrum in bellō optimum est sed quī bellum gerere dēsīderat dēbet etiam aurum habēre. Nūllum temporibus hodiernīs sine aurō atque ferrō gerēbātur bellum. Pāx melior est quam bellum. Hodiē dē officiō tuō locūtī sumus et sententia erit valdē iūcunda.
Cȳrus, prīmus Persārum rēx, gessit multa bella et subēgit multōs populōs. Cum Croesum, Lȳdiae rēgem, vīcerat, eum flammīs occīdere voluit. Cum Croesus, iam erat super pyrā, ter exclāmāvit nōmen Solōnis. Cȳrus, quī aderat, interrogāvit cūr hoc faceret.
Croesus respondit, "Solōn, cuius hōc tempore memor sum, est homō sapiēns. Cum ego adhūc fēlīx esse vidēbar, hic sapiēns dīxit nēminem ante mortem esse beātum. Hōc mōmentō intellegō quam vērum fuerit dictum illīus virī sapientis."
Cum Cȳrus hoc audīvisset, līberāvit Croesum vinculīs, et ab hōc tempore Cȳrus et Croesus fuērunt amīcī.
Praeceptor, quem soror mea habet, est doctus. Equus quem habeō est niger. Vīnum quod habēmus est bonum. Ea est urbs dē quā multum audīvimus. Dē frātre meō audīvī ā quō hunc pulchrum equum accēpī.
Rōma ab hostibus dē quibus saepius locūtī sumus, dīruta est. Multae cīvitātēs Germānicae ex quibus vēnī sunt parvae. Iī sunt lēgātī quī ā rēge Aegyptī vēnērunt. Hostēs, quī Rōmam vīcērunt, vīctī sunt ipsī.
Historia est optima virōrum magistra. Ex temporibus antīquīs, virī semper fuērunt iīdem. Semper sunt invidia, odium, lucrī cupiditās et cētera. Malī hominēs contrā bonōs sunt semper et erunt. Sī historiam ex saeculō praeteritō legimus, dē temporibus hodiernīs vidētur. Quī igitur dē hominibus scīre vult, historiam legere dēbet. Studium tamen historiae nōn sōlum est ūtile sed etiam iūcundum.
Rōmānī praeter duōs cōnsulēs habēbant etiam interdum dictātōrem, quī erat summā auctōritāte et potestāte. Hic vir habēbat iūs vītae et necis. Cum Rōmānī essent in magnō perīculō, tālis dictātor est creātus. Quamquam potestās dictātōris erat tanta, ut quem cīvium vellet, posset occīdere, tamen nōn fuit tam perīculōsa, quam vidētur; haec potestās enim erat brevis et dictātor poterat post dictātūram accūsārī et damnārī.
Dictātor erat summus bellī dux, et omnēs, ipsī cōnsulēs, dēbēbant sine ūllā morā sequī iussa eius. Plūrēs Rōmānīs sunt iterum, tertium et saepius dictātōrēs creātī. Interdum Rōmānīs est ab arātrō ad dictātūram vocātus.
Iūlius Caesar fuit dictātor perpetuus. Hic vir magnus ā Rōmānīs in ipsā cūriā occīsus est. Brūtus, ūnus percussōrum, fuerat Caesaris amīcus. Post Caesaris caedem ortum est bellum crūdēlissimum in quō omnēs Caesaris percussōrēs occīsī sunt.
Domus est patris meī quae ab ipsō aedificāta est. Caesar fuit magnus atque bonus vir. Rōmānī ipsī eum valdē admīrābantur. Rōmānī ā victōriīs suīs sunt corruptī. Victōriārum numerus erat pestis Rōmānōrum. Victōriae ipsae erant pestis Rōmānōrum causa.
Bellum Pūnicum secundum, in quō Rōmānī erant victōrēs, mōrēs eōrum corrūpērunt. Rōmānī plūra bella quam ūllī aliī populī gessērunt et semper fuērunt victōrēs. Populī ā Rōmānīs vīctī vix numerārī possunt.
Rōmānī contrā etiam Germānōs multa bella gessērunt, sed in hīs erant minus fortūnātī quam in aliīs. Bellum in quō Vārus, imperātor Rōmānus, bellum contrā Germānōs gessit fuit īnfēlīcissimum. Maior mīlitum pars atque etiam Vārus ipse in hōc bellō sunt occīsī.
Oculīs hoc cernō. Cum dolōre hoc audīvī. Mīlitēs armīs īnstrūctī sunt. Cum indignātiōne hoc videō. Cum summā voluptāte hoc audiō. Terra cum flōribus suīs interiit. Haec fēmina ōrnāta est aurō. Dēbēmus versārī cum sapientibus hominibus. Terra flōribus vestīta est.
Sī bonī cīvēs esse vultis, servāte lēgēs cīvitātis, nēmō enim bonus cīvis est, quī nōn servat lēgēs. Omnēs bonī cīvēs omnium temporum semper servāvērunt lēgēs cīvitātis. Rēx imperat ut cīvēs lēgēs servent. Cīvēs lēgēs servantō. Cīvis servāns semper legēs bonus est. Lēgēs semper sunt servandae. Sī lēgēs semper servārentur, cīvitās salva esset. Ā bonīs cīvibus lēgēs semper servantur, et semper servātae sunt.
Lēx dīvīna est, ut semper sīmus honestī. Quī hanc lēgem servant, bonī sunt. Quī omnēs lēgēs servat, perfectus est. Quī vult servāre lēgēs, eās cognōscere dēbet.
Hominēs mūtantur. Tempora mūtant hominem. Senex nōn amplius est īdem, quī fuit iuvenis. Iuvenis est rōbustus, senex est īnfirmus. Senex est homō multōrum annōrum. Senēs sunt honōrandī ā iuvenibus.
Lacedaemoniī dīcuntur maximē honōrāvisse senēs, ideōque laudātī sunt et adhūc laudantur ā bonīs hominibus. Melius est laudārī quam vituperārī. Nōn omnēs possunt laudārī. Quī laudātur, nōn semper est laudandus. Homō, alium laudātūrus, ipse sit laudandus. Sī alium laudāveris, quī nōn erat laudandus, ipse vituperāberis, et quidem iūre meritōque.
Nēmō laudet hominem vituperandum. Laudētur bonus, vituperētur malus. Quī malum laudant, et bonum vituperant, ipsī sunt vituperandī.
Canem lapide occīdī. Cum lapide, quō canem occīdī, veniō. Dolōre canem esse occīsum audiō.
Terra cum flōribus quibus est ōrnāta interiit. Bellum quibus armīs mīles est ōrnātūs, gestum est. Mulier argentō vēnit; nunc tamen aurō vestīta est. Sōl et lūna terram illūstrant. Summō dolōre audīvī virum et fīlium occīsōs esse.
Amor Deī est prīma lēx. Quī esse laetus dēsīderat, praecepta Deī servet. Nēmō sine Deī amōre frātrēs amāre potest. Quī est ipse bonus, ā bonīs amātur. Praeceptor tē amāret sī essēs sēdulus, nam discipulī sēdulī ab eō amantur. Sī mē amābis, tē in vicem amābō. Tē amāvissem sī melior fuissēs sed semper fuistī malus.
Omnis populus rēgem amāret sī esset iūstus. Rēx malus autem nēminem amat nam ipse est miser. Rōmānī antīquī patriam plūsquam dīvitiās amāvērunt.
Graecī ā Rōmānīs bellō superātī sunt. Nōn tam facile superātī essent sī concordēs fuissent. Discordia Graecōrum fuit causa victōriae Rōmānōrum. In Graeciā volēbant plūrēs imperāre. Quī imperāre vult prūdēns estō. Sine prūdentiā nēmō potest bene imperāre. Malī hominēs accūsantur, et sī convictī sunt damnantur. Hominēs innocentēs nōn sunt damnandī; malī sōlī damnentur. Graecī Sōcratem, innocentissimum omnium hominem, damnāvērunt, quārē iūre vituperātī sunt.
Sī malōs hominēs laudāveris, ipse iūre vituperāberis, nam malī hominēs nōn dēbent laudārī. Ab homine laudandō laudārī, vēra laus est. Propria laus nōn est laudanda. Quī amīcōs suōs est laudātūrus, cautus estō; eōdem modō, quī inimīcōs suōs vituperāre vult, cautus esse dēbet. Et laudantēs et vituperantēs iūstī suntō. Bonī scrīptōrēs semper laudābuntur, sed malī vituperābuntur.
Mundus creātus est ā Deō. Deus creāvit mundum. Sī Deus nōs nōn creāvisset, nōn essēmus. Antequam Deus mundum creāverat, nihil aderat, nisi Deus ipse. Deus est creātor mundī.
Verrēs, cīvis Rōmānus, homō nēquissimus et avārissimus, fuerat praetor īnsulae Siciliae. Hic homō in praetūrā suā crūdēlissimē vexāverat Siculōs, quārē posteā ā Cicerōne, magnō illō ōrātōre Rōmānōrum, fūrtī et multōrum aliōrum maleficiōrum accūsātus et ā iūdicibus damnātus est.
Quamquam hic homō scelestus tōtam Siciliam paene vastāverat, tamen nōn fuit sine dēfēnsōribus. Sed Cicerō eum ita accūsāvit, ut dēfēnsōrēs eum poenā līberāre nōn possent. Omnis Sicilia contrā hunc hominem fuit. In exsiliō mortuus est. Sī Cicerō nōn fuisset, poena huius malī hominis aut nūlla fuisset, aut levis saltem.
Vidēmus igitur, quam ūtilis sit honestus accūsātor. Turpēs vērō accūsātōrēs sunt pestis generis hūmānī. Ubi malī accūsātōrēs rēgnant, ibi bonī hominēs sunt miserī. Grātius est hominem dēfendere, quam accūsāre.
Epamīnōndās fuit Polymnī fīlius, dux Thēbānōrum. Pater eius fuit honestus, sed pauper. Philosophiae praeceptōrem habuit Epamīnōndās Lȳsim Tarentīnum quem maximē amāvit. Firmitās corporis eius fuit maxima. Ad hanc firmitātem corporis accessērunt plūra bona animī; erat enim modestus, prūdēns, gravis, perītus bellī, nec umquam mendāx; erat continēns, clēmēns et patiēns.
Ferēbat nōn sōlum iniūriās populī, sed etiam amīcōrum. In bellō Peloponnēsiacō duōs collēgās habuit, quōrum alter erat Pelopidās, vir fortis et strēnuus. Thēbānī nōn erant contentī Epamīnōndā, sed condemnāvērunt eum. Epamīnōndās rogāvit Thēbānōs, ut scrīberent: Epamīnōndās ā Thēbānīs morte multātus est, quō eōs coēgit superāre Lacedaemoniōs quodque ūnō proeliō nōn sōlum Thēbās servāvit, sed etiam ūniversam Graeciam in lībertātem redūxit. Cum hoc dīxerat, absolūtus est.
Lacedaemoniī habēbant semper duōs rēgēs, nōmine magis quam imperiō. Mortuus erat Āgis rēx, frāter Agēsilāī, et relīquerat fīlium Leōtychidēm. Is dē honōre rēgnī cum Agēsilāō, patruō suō, contendit. Agēsilāus victor fuit, et mōvit Lacedaemoniōs, ut ēmitterent exercitum in Asiam contrā Persās.
In hōc bellō locuplētāvit mīlitēs magna praeda. Post hoc bellum ortum est novum, quod Corinthium appellātur. In hōc bellō Agēsilāus occīdit decem mīllia hostium. Epamīnōndās, dux Thēbānōrum, oppugnābat Spartam, oppidum sine mūrīs, sed Agēsilāus eam fortissimē dēfendit. Hic vir prūdēns et sapiēns nātūram habuit maleficam in corpore suō: erat enim exiguus et claudus alterō pede, quae rēs afferēbat nōnnūllam dēfōrmitātem.
Phōciōn fuit Athēniēnsis. Integritās vītae eius est multō nōtior quam glōria mīlitāris. Cognōmine bonus est appellātus. Fuit enim perpetuō pauper, quamquam dītissimus esse potuisset. Ā philippō, rēge Macedoniae, magna mūnera pecūniae eī oblāta sunt, sed ea repudiāvit. Fīliī eius fuērunt in eādem paupertāte; dīxit enim Phōciōn: "Sī fīliī erunt similēs meī, hic idem agellus alet eōs, quī mē perdūxit ad hanc dignitātem, sīn dissimilēs futūrī sunt, nōlō ut sint dīvitēs."
Cum prope ad annum octōgēsimum prōsperā cum fortūnā pervēnerat, in extrēmīs temporibus pervēnit in magnum odium suōrum cīvium. Erant eō tempore duae factiōnēs in patriā Phōciōnis, quārum ūna dēfendēbat causam populī, altera causam optimātum. In hāc factiōne erat Phōciōn, sed populus fuit victor et pepulit optimātēs, in hīs etiam Phōciōnem. Tandem Phōciōn occīsus, et ā servus sepultus est.
Cōdrus ultimus rēx Athēniēnsium fuit. Post eum administrātiō cīvitātis permissa est plūribus virīs, quōrum auctōritās erat annus. Sed cīvitātī tunc nūllae lēgēs erant, quia libīdō rēgum anteā prō lēgibus habita erat.
Legitur itaque Solōn, vir iūstissimus, ut velut novam cīvitātem lēgibus conderet; hic vir cum tantō temperāmentō inter plēbem et optimātēs ēgit, ut ab utrīsque parem grātiam traheret. Solōn nōn sōlum bonus lēgislātor fuit, sed etiam multa bona cōnsilia suīs cīvibus dedit. Inter Athēniēnsēs et Magarēnsēs diū dīmicātum fuerat dē proprietāte Salamīnae īnsulae.
Post clādēs multās capitāle erat apud Athēniēnsēs, sī quī lēgem ferret dē vindicandā īnsulā. Sollicitus igitur Solōn subitam dēmentiam simulat, ut nōn sōlum dīcere sed etiam facere posset prohibitum. Pannōsus mōre vēcordium in pūblicum ēvolat, et suādet populō, quod vetābātur, omniumque animōs ita capit, ut extemplō bellum adversus Magarēnsēs dēcernātur, īnsulaque capiātur.
Abeō in agrum. Proficīscor in Ītaliam. Hostis pulsus est in marem. Fūmus ascendit in caelum. Lēgātus contulit sē in templum. Lēgātī missī sunt Athēnās.
Xenophontis librī ad multās rēs sunt perūtilēs. Quam cōpiōsē laudātur ab eō agricultūra in eō librō, quī oeconomicus īnscrībitur! Nihil eī vidēbātur tam rēgāle esse quam studium agricultūrae.
Sōcratēs loquitur in eō librō cum Critobūlō dē Cȳrō minōre, rēge Persārum, quī erat praestāns ingeniō atque imperiī glōria. Cum Lȳsander, lēgātus Lacedaemoniōrum, ad eum vēnerat eīque dōna ā Lacedaemoniīs attulerat: Cȳrus erat valdē cōmis ergā Lȳsandrum, et eī ostendit agrum cōnsaeptum et dīligenter cōnsitum.
Cum Lȳsander admīrārētur prōcēritātem arborum, humum pūram, suāvitātem odōrum, et nōn modo dīligentiam, sed etiam sōlertiam eius, ā quō omnia essent dīmēnsa et dēscrīpta: Cȳrus eī respondit: "ego ipse omnia dīmēnsus sum; meī sunt ōrdinēs, mea est dēscrīptiō; multās etiam illārum arborum ipse plantāvī."
Tum Lȳsander dīxit; "Rēctē tē, Cȳre, dīcunt beātum, quoniam cum virtūte tuā fortūna coniūncta est."
Urbs Syrācūsae ōlim fuit maxima Graecārum urbium pulcherrimaque omnium in Siciliā. Erat tanta, ut ex quattuor magnīs urbibus cōnstāre dīcerētur, quārum ūna erat īnsula. In hāc īnsulā erant domus rēgis Hierōnis, complūrēs aedēs sacrae et fōns aquae dulcis, cui nōmen Arethūsa erat, incrēdibilī magnitūdine et plēnissimus piscium. In alterā erat forum maximum, amplissima cūria et templum Iovis Olympiī. In tertiā urbe erat fānum antīquum amplissimumque et complūrēs aedēs sacrae; haec pars habitābātur frequentissimē.
Quārta urbs nōminābātur Neāpolis, quia postrēmō aedificāta erat. In hāc urbe erant theātrum maximum, duo templa, ūnum Cereris, alterum Proserpinae, signumque Apollinis pulcherrimum et maximum. Cum Mārcellus, dux Rōmānōrum, hanc urbem praeclāram vī cēperat, hanc pulchritūdinem nōn dēlēvit. Omnia aedificia et pūblica et prīvāta, sacra et profāna sīc servāvit, quasi vēnisset cum exercitū ad ea dēfendenda, nōn ad ea expugnanda.
Tōta īnsula Sicilia ōlim fuit Cererī et Proserpinae cōnsecrāta. Hae deae, ut crēdēbātur, in hāc īnsulā erant nātae, et frūgēs in hāc terrā prīmum repertae; et rapta erat Proserpina ā Plūtōne ex nemore Ennensium; hic locus nōminātus est umbilīcus Siciliae, quia situs est mediā in īnsulā.
Enna autem, ubi ea, quae dīcō, gesta sunt, est in praecelsō locō, et tōta ab omnī aditū circumcīsa. Circā eam sunt multī lūcī et laetissimī flōrēs omnī tempore annī, it ut locus ipse videātur illum raptum virginis dēclārāre. Propter vetustātem huius opīniōnis magna fuit in tōtā Siciliā religiō Cereris Ennēnsis.
Nec sōlum Siculī, vērum etiam cēterae nātiōnēs Ennēnsem Cererem maximē coluērunt. Rōmānī, in quōrum urbe erat pulcherrimum et magnificentissimum templum Cereris, tamen profectī sunt ad Cererem Ennēnsem, cum aliquandō rēspūblica esset in magnō perīculō. Tanta enim erat auctōritās et vetustās illīus religiōnis, ut, cum illūc īrent, nōn ad aedem Cereris, sed ad Cererem ipsam proficīscī vidērentur.
Erat in hōc locō simulācrum Cereris ē marmore, nōn ita antīquum, et alterum ex aere, singulārī opere, cum facibus, perantīquum et antīquissimum omnium illōrum, quae in hōc fānō erant. Id sustulit Verrēs, iste scelestus praetor Rōmānus, ac tamen eō contentus nōn fuit.
Ante aedem Cereris in apertō locō erant duo signa, ūnum Cereris, alterum Triptolemī, et pulcherrima et perampla. Hīs pulchritūdō perīculōsa fuit, amplitūdō salūtāris, quia eōrum dēmōlītiō atque asportātiō perdifficilis vidēbātur. Attamen Verrēs asportāvit, quod asportārī potuit.
Omnēs lupī ex Angliā pulsī sunt. Ex Orientī multa mala ad nōs vēnērunt. Ā Deō multa beneficia accipimus.
Segesta erat oppidum in Siciliā, conditum, ut crēdēbātur, ab Aenēā, cum ā Troiā fūgerat, et in haec loca vēnerat. Itaque Segestānī coniūnctī fuērunt cum populō Rōmānō nōn sōlum amīcitiā, vērum etiam cognātiōne. Hoc oppidum est quondam ā Carthāginiēnsibus vī captum atque dēlētum: omnia ōrnāmenta urbis sunt dēportāta.
Fuit apud Segestānōs simulācrum Diānae ex aere, singulārī opere artificiōque factum. Hoc simulācrum est etiam ex Siciliā in Āfricam trānslātum; sed mūtāverat tantum locum et hominēs, prīstinam religiōnem cōnservābat; nam propter eximiam pulchritūdinem colēbant eam etiam hostēs.
Post aliquot saecula Scīpiō, Rōmānōrum dux, cēpit Carthāginem, et in hāc victōriā convocāvit omnēs Siculōs iīsque sua restituit. Illō tempore est haec Diāna, dē quā suprā dīxī Segestānīs redditā et cum summā grātulātiōne cīvium in suā antīquā sēde repositā. Colēbātur ā cīvibus, et vīsēbātur ab omnibus advenīs.
Erat admodum amplum et excelsum signum, vērum tamen erat in illā magnitūdine aetās atque habitus virginālis. Sagittae pendēbant ab umerō; sinistrā manū tenēbat arcum; dextrā praeferēbat ārdentem facem. Cum Verrēs hanc Diānam vīderat, coepit flagrāre cupiditāte, et tandem, effēcit, ut hoc simulācrum acciperet.
Chremēs et Menedēmus: Vīcīnī
Menedēme, vidēris mihi nimis labōrāre; sānē es iam sexāgintā annōs nātus!
Chremēs, estne tibi tantum ōtiī, ut aliēna cūrēs, et ea, quae ad tē nihil attinent?
Homō sum, et nihil hūmānī ā mē aliēnum putō.
Mihi sīc est ūsus.
Potestne hominī ūsus esse, ut sē ipse cruciet?
Mihi est. (Lacrimat.)
Nē lacrimā, atque fac, ut sciam sēcrēta tua; crēde ea mihi, nec reticē!
Scīre hoc vīs?
Dā hāc quidem causā, ut tē cōnsōlārī, vel cōnsiliō et rē iuvāre possim.
Dīcam tibi omnia.
At istōs rastrōs intereā tamen appōne; nē labōrāre.
Minime! Sine mē, nē aliqua recreātiō mihi sit.
Nōn sinam. Nunc loquere.
Fīlium ūnicum habeō; āh, quid dīxī, habeō; īmō habuī, Chremēs. Nunc habeam, necne, est incertum.
Quid ita?
Sciēs. Cum vītā fīliī minus contentus essem, eumque quotīdiē accūsārem: subitō in Asiam ad Dārīum, rēgem Persārum, abiit, et trēs mēnsēs iam abest.
Menedēme; vōs ambō estis accūsandī; sed es bonō animō! Fīlius tuus propediem salvus hīc aderit.
Utinam dīī ita facerent!
Facient; nunc, sī commodum est, es hodiē apud mē; plūrēs amīcōs invītāvī ad cēnam.
Nōn possum.
Cūr nōn?
Nec possum, nec convenit.
Sī haec est tua sententia, Menedēme, bene valē.
Et tū, Chremēs.
Lacrimās mihi excussit hic pater miser. Sed iam monēbō vīcīnum meum, ut ad cēnam veniat; ībō, vīsam, sī domī est.
Chremēs et Clitiphō (Fīlius Eius)
Quō cum loquitur fīlius meus?
Pater! Peropportūnē vēnistī.
Quid est?
Scīsne vīcīnum nostrum, Menedēmum?
Probe sciō.
Fīlium habet.
Novī. In Asiā est.
Nōn est in Asiā. Immō apud nōs est.
Quid dīcis?
Hodiē revēnit et illicō eum ad cēnam invītāvī; nam inde ā pueritiā familiārissimus est mihi.
Dēlectātiōnem mihi magnam nūntiās. Utinam hodiē Menedēmus adsit et prīmum ipse fīlium vīderit. Est tempus adhūc.
Nē eum invītā, pater. Amīcus odium eius valdē timet.
Chremēs, Menedēmus: Vīcīnī
Lūcēscit iam; pulsābō ōstium vīcīnī, ut prīmum ex mē sciat reditum fīliī, etsī fīlius nōn vult.
Aut ego sum nātus ad miseriās, aut illud est falsum, quod vulgō dīcitur: "Diēs adimit aegritūdinem hominibus." Nam mihi quidem augescit quotīdiē magis aegritūdō dē fīliō, et quantō diūtius abest, tantō magis cupiō et dēsīderō.
Sed ipsum Menedēmum videō; ībō et alloquar. Menedēme, salvē! Nūntium grātissimum tibi apportō.
Num quid dē fīliō meō audīvistī, Chremēs?
Valet atque est.
Ubinam est, quaesō?
Hīc apud mē.
Meus fīlius? Meus Clīnia venit?
Sīc est, ut dīxī.
Dūc mē ad eum, obsecrō.
Nōn vult, ut sciās reditum suum; fugitat cōnspectum tuum; timet tuam dūritiam antīquam.
Nōn tū eī dīxistī ut essem?
Nōn.
Quam ob rem, Chremēs?
Quia nec tibi, nec illī salūtāre est, sī tē tam lenem et vīctum ostendis.
Nōn possum; satis iam, satis pater dūrus fuī. Est fīlius ūnicus meus; faciat, quod libet; sūmat, cōnsūmat; volō patī, dummodo habeam illum mēcum.
Hōc modō perdēs fīlium. Permitte, quaesō, mihi tōtam rem; eam sīc exsequar, ut tū ipse et fīlius beātī sītis.
Fac, Chremēs, ut libet. Nātūra omnium hominum est ita comparāta, ut melius videant et dīiūdicent aliēna quam sua; in rē nostrā sumus aut nimiō gaudiō, aut nimī aegritūdine praepedītī.
Clīnia: Fīlius Menedēmī
Tam magnum mihi est gaudium ut nihil mē accidat quod erit aegritūdō; pater iterum mihi est benignus. Vīcīnus Chremēs gaudiī est auctor. Omnia quae vir dignus dīxit faciam, nam videō cōnsilium esse bonum. Pater est senīlis. Prūdēns erō. Eum oboediam atque amābō ut senectus sit fēlīx. Chremēs semper erat amīcus praecipuē nunc. Ībō ut eī grātiam dem. Sī Chremēs nōn fuisset amīcus, adhūc essem miser iuvenis, sed fēlīcissimus hominum sum. Omne gaudium eī dēbeō quī est benignissimus hominum atque fidēlissimus patrī amīcus.
Aeschīnus et Ctesiphō: Frātrēs
Ehem, opportūnē! Tē ipsum quaerō, Ctesiphō gaudē, omnis rēs est in tūtō; omitte trīstitiam tuam.
Ego illam omittō, cum tē frātrem habeat, Ō Aeschine; Ō frāter germāne, vereor tē cōram in ōs laudāre, nē videar magis assentārī, quam tibi grātiam habēre.
Omitte, frāter, nē laudā id, quod omnēs omnibus, praecipuē frātrēs, frātribus facere dēbent. Quod fēcī, id facere meum officium fuit. Tū erās in rēbus adversīs, ego poteram tē adiuvāre; tē adiūvī. Tū idem fēcissēs, sī ego, fuissent, quī tū erās.
Fīnis
Unreal: If you were (but you are not)..., then I would be...
Unreal: If he were not (but he is)..., then he would be...
Unreal: If he were (but he is not)..., then he would be...
Unreal: If you were not (but you are)..., then I would not be...
-ndum: Must be ___. Example: mendācium est vituperandum. -> The lie must be blamed.
-ndus: Must be ___. Example: nōn es puer laudandus. -> You are not a boy who must be praised.
-nda: Must be ___. Example: Lēx sevēra nōn est vituperanda. -> The strict law must not be blamed.
amārī: Passive. to be loved
cultī: Perfect Passive Participle (from colere). are cultivated
laudārī: Passive. to be praised
Quō... eō...: So much... as...
fuerat: had been
Rōmā: = ex Rōmā. For cities you omit the preposition.