• Home
    • Library
    • Search
    • About
    • Support Us
  1. Library
  2. Colloquia Latina

Colloquia Latina

  1. Colloquium Prīmum
  2. Colloquium Secundum
  3. Colloquium Tertium
  4. Colloquium Quartum
  5. Colloquium Quīntum
  6. Colloquium Sextum
  7. Colloquium Septimum
  8. Colloquium Octāvum
  9. Colloquium Nōnum
  10. Colloquium Decimum
  11. Colloquium Ūndecimum
  12. Colloquium Duodecimum
  13. Colloquium Tertium Decimum
  14. Colloquium Quartum Decimum
  15. Colloquium Quīntum Decimum
  16. Colloquium Sextum Decimum
  17. Colloquium Septimum Decimum
  18. Colloquium Duodēvīcēsimum
  19. Colloquium Undevicesimum
  20. Colloquium Vīcēsimum: Avus et nepos in itinere
  21. Colloquium Vīcēsimum Prīmum
  22. Colloquium Vīcēsimum Secundum
  23. Colloquium Vīcēsimum Tertium
  24. Colloquium Vīcēsimum Quartum
  25. Colloquium Vīcēsimum Quīntum
  26. Colloquium Vīcēsimum Sextum
  27. Colloquium Vīcēsimum Septimum
  28. Colloquium Vīcēsimum Octāvum
  29. Colloquium Vīcēsimum Nōnum
  30. Colloquium Trīcēsimum

Colloquium Prīmum

Puella

Ubi est Galba?

Mātrōna

Galba, puella, procul est.

Puella

Estne in Ītaliā?

Mātrōna

Minimē vērō, Genāvae est.

Puella

Ubi est Genāva? Nōnne in prōvinciā Rōmānā est?

Mātrōna

Minimē vērō, in Helvētiā Genāva est.

Puella

Estne via quae ad Genāvam dūcit longa?

Mātrōna

Via longa est et per angustiās et silvās dūcit.

Puella

Quae lingua incolārum est?

Mātrōna

Lingua incolārum in memoriā meā nōn est.

Colloquium Secundum

Dominus

Heus, serve! Ubi equus meus est?

Servus

In agrō, domine, equus est.

Dominus

Estne in agrō cōpia frūmentī?

Servus

Sānē, et cōpia aquae est.

Dominus

Estne aqua quae in agrō est bona?

Servus

Aqua agrī bona est et frīgida.

Dominus

Unde aqua est?

Servus

Aqua ex fluviō est quī per agrum fluit.

Dominus

Amatne equus fluvium quī per agrum fluit?

Servus

Equus et fluvium amat et silvās quae in rīpīs sunt.

Colloquium Tertium

Cassius

(ante iānuam) Salvē! Salvē!

Ancilla

Quis ante iānuam est?

Cassius

Cassius sum, amīcus probus dominī bonī. Estne dominus domī?

Ancilla

Domī dominus nōn est, sed in hortō ambulat.

Cassius

Mē miserum! Estne hortus procul?

Ancilla

Ita est, et via longa est et ardua.

Cassius

Ambulatne sōlus in hortō an cum aliīs?

Ancilla

Nōn sōlus sed cum puerō Carolō ambulat.

Cassius

Sine dubiō hortus pulcher est.

Ancilla

Sānē, et rosārum plēnus est. Nōnne rosās amās?

Cassius

Rubrās rosās valdē amō.

Ancilla

Eccam rosam rubram quae est ex dominī hortō! (rosam Cassiō dat)

Cassius

Agō tibi grātiās. Valē!

Colloquium Quartum

Fīlius

Nōnne, mī pater, fābulam mihi nārrābis?

Pater

Sānē quidem, mī fīlī, tibi fābulam nārrābō. Amāsne dē bellō proeliīsque fābulās?

Fīlius

Māximē vērō, fābulās dē bellō proeliīsque amō.

Pater

Ergō tibi fābulam parvam nārrābō dē virō quī in bellō Graecō contrā Persiam erat.

Fīlius

Quis erat vir?

Pater

Vir Dienecēs et in Graecōrum numerō erat. Quī cum adversārius in colloquiō dīxisset, "Numerus tēlōrum nostrōrum sōlem obscūrābit," respondit. "In umbrā ergō pūgnābimus."

Fīlius

Ō respōnsum bonum clārumque!

Colloquium Quīntum

Nūntius

Salvē! Salvē, imperātor!

Imperātor

Et tū salvē, nūntī. Ubi fuīstī?

Nūntius

In castrīs Germānōrum.

Imperātor

Ubi castra Germānōrum sunt?

Nūntius

Castra Germānōrum trāns Rhēnum sunt et cōpiās māgnās ad rīpam convocāvērunt. Bellum māgnum in populum Rōmānum comparābunt.

Imperātor

Periī! Paucae cōpiae meae sunt, et māgnum perīculum nostrum est. Suntne Germānī sōlī?

Nūntius

Nōn quidem; se multī populī iuvābant atque iīs arma et carrōs et equōs dabant.

Imperātor

Miserum mē! Sōlī sumus, sed tamen mūrum altum circum castra aedificābō et cōpiam frūmentī importābō. Fortasse deī auxilium dabunt. Agō tibi grātiās. Valē.

Nūntius

Et tū valē, imperātor.

Colloquium Sextum

Sorōrcula

Fuīstīne in lūdō, mī frāter, hodiē?

Frāter

Sānē fuī, mea sorōrcula.

Sorōrcula

Magister, crēdō, mōrōsus erat.

Frāter

Minimē. Numquam mōrōsus est, benīgnus semper, atque hodiē fābulam grātam discipulīs nārrāvit.

Sorōrcula

Itane? Mihi, cāre frāter, fābulam nārrā. Fuitne dē leōne?

Frāter

Minimē vērō; sed dē Iūliō Caesare, populī Rōmānī clārō imperātōre.

Sorōrcula

Nōnne Caesar bella proeliaque amāvit?

Frāter

Amāvit; neque Helvētiōs neque Germānōs timēbat.

Sorōrcula

Sine dubiō fuit malus vir.

Frāter

Errāvīsti, mea sorōrcula; hostibus quidem malus erat, sed bonus amīcīs. Multīs et māgnīs proeliīs Galliam tōtam superāvit, et inde...

Sorōrcula

Haec fābula mē nōn dēlectat. Potius nārrā, amābō tē, dē leōne.

Frāter

Sērō est. Dē leōne posteā nārrābō. Optimē valē.

Colloquium Septimum

Simō

Cūr tam mōrōsus es?

Chremēs

Quod, Simō, fīlius meus māgnam cūram mihi dat.

Simō

Doleō. Estne puer tam malus?

Chremēs

Et malus et molestus est. Auctōritātem in eum nūllam habeō.

Simō

Meus quoque fīlius, cum pudōre nārrō, similis erat; sed mīrō modō sānātus est.

Chremēs

Meherclē, mihi nārrā modum; sī tē amīcum rēctē appellō.

Simō

Libenter. Forte fīlius meus, quī ambulābat cum puerīs aliīs, mulierem et māgnum asellōrum numerum spectāvit. Fīlius plēnus audāciae exclāmāvit, "Heus, mater asellōrum!" "Heus, mī fīlī!" mulier respondit. Sānātus est hīs dūrīs verbīs puer meus.

Colloquium Octāvum

Magister

Quid in pēnsō, mī discupule, est?

Discipulus

Pēnsum recōgnitiō dēclīnātiōnis tertiae est.

Magister

Quot dēclīnātiōnēs Latīnae sunt?

Discipulus

Dēclīnātiōnēs quīnque, dūrissima autem est tertia quod tam multae rēgulae et exceptiōnēs sunt.

Magister

Ita sunt; tamen māgnā dīligentiā superābis.

Discipulus

Ita spērō, nam dēfessus et abiectus sum.

Magister

Nunc ad opus! Quae dē genere rēgulae sunt?

Discipulus

Prīmum dē genere masculīnō nārrābō. Nōmina in o, or, ōs, er, et es, sī in genetīvō singulārī crescunt, sunt generis masculīnī.

Magister

Optimē! Nunc exceptiōnēs mihi nārrā.

Discipulus

Nōmina in do et go, sī habent terminātiōnem inis in genetīvō, atque abstracta et collēctīva nōmina in io generis fēminīnī sunt.

Magister

Nārrās probē! Bene memoriā tenēs.

Colloquium Nōnum

Prīnceps

Nōnne est Cassius, mi amīce, dominus hūius urbis?

Amīcus

Certē; Cassium dominum hūius urbis cīvēs appellant.

Prīnceps

Cīvēs igitur longē errant, praeest enim urbī Orbilius.

Amīcus

Itane? Quis tandem Orbilius est? Ego eum nōn nōvī.

Prīnceps

Ego virō tantum fortuitō occurrī. Fābulamne tibi nārrābō?

Amīcus

Sānē quidem amābō tē.

Prīnceps

Herī extrā moenia ambulābam per viam novam.

Amīcus

Per viam novam Cassī?

Prīnceps

Ita fuit. Dēfessus iam calōre sōlis, sēdem, quae in umbrā fuit, occupābam. Prope mē autem vir aliēnus in lapide fuit. Ego aliēnō dīxī viam Cassī dominī lāatam pulchramque esse. At aliēnus respondit, "Via quidem bona est, sed cūr Cassium dominum appellās? Ego enim, nōn iste, sum dominus, quod ego sōlus in urbe tōtā rēgnāre possum." "Quōmodō?" rogāvī. "Ego sum Orbilius, magister lūdī," inquit. "Ego in puerīs rēgnō, puerī in mātribus et mātrēs in patribus rēgnant; ergō ego dominus urbis sum potius quam Cassius."

Colloquium Decimum

Flaccus: Senātōr Prīmus

Tē, Pīsō, in conciliō herī nōn spectāvī.

Pīsō: Senātōr Alter

Adesse nōn poteram. Quid mentēs senātōrum occupāvit?

Flaccus

Novum bellum Pūnicum in mentibus omnibus et animīs fuit.

Pīsō

Itane? Estne iterum bellī perīculum?

Flaccus

Scīpiō dīcit bellum certē appropīnquāre. Carthāgō, urbs māgna et valida, prīmō bellō nōn dēfessa, post vīgintī trēs annōs redintegrāre certāmen parat. Rōmānī quoque parātī erunt prō patriā pūgnāre.

Pīsō

Erunt. Quis prīmus in conciliō sententiam rogābātur?

Flaccus

Catō ā cōnsule prīmus suam sententiam rogābātur.

Pīsō

Potesne sententiam ēius mihi nārrāre?

Flaccus

Per deōs! Nōnne Catōnis nōstī sententiam?

Pīsō

Ipse quidem nesciō. Cūr tandem tū tam attonitus es?

Flaccus

Attonitus sum quod tū senātor hanc clāram sententiam īgnōrās. Quotiēs Catō sententiam aliquam dat, totiēs, in extrēmā ōrātiōne, dīcit, "Ergō dēlenda est Carthāgō."

Colloquium Ūndecimum

Fīlius

Mē miserum! Quam dēfessus sum!

Pater

Cūr, mī fīlī, tam trīstis es?

Fīlius

Quod, cāre pater, pēnsum meum discere nōn possum. Ō lingua Latīna, quam mē turbās!

Pater

Ad mē librum tuum portā. Ubi pēnsum est?

Fīlius

Magister quidem verba dēpōnentia coniugatiōnis prīmae imperāvit, sed haec sunt mihi ēnigma.

Pater

Quid ēnigma dīcis? Nōnne est ūlla rēgula?

Fīlius

Mīrābile dictū, nūlla rēgula est.

Pater

Per deōs! Stulte puer, ubi oculī tuī sunt? Eccam rēgulam ipsam: "Verbum quod formam passīvam sed significātiōnem actīvam habet dēpōnēns verbum appellātur."

Fīlius

Certē, sed hanc rēgulam nōn intellegō.

Pater

Paucīs verbīs explicābō. Exemplī grātiā hortor terminātiōnem passīvam r habet, sed Anglicē significat I exhort, nōn I am exhorted; ergō hortor est dēpōnēns verbum.

Fīlius

Agō tibi, pater, grātiās. Nunc intellegō, dolōrem autem capitis habeō. Vērō iter quod ad sapientiam dūcit dūrum est.

Colloquium Duodecimum

Magister

Quae, mī discipule, in pēnsō hodiē tractantur?

Discipulus

Multa et difficilia tractantur, praesertim adiectīvōrum dēclīnātiō.

Magister

Estne pēnsum dē dēclīnātiōne adiectīvōrum alius, nūllus, sōlus, tōtus, et cētera?

Discipulus

Nōn est, sed dē dēclīnātiōnis tertiae adiectīvīs.

Magister

Sānē. Quam multa genera sunt?

Discipulus

Genera tria sunt.

Magister

Quid mihi nārrāre dē genere prīmō potes?

Discipulus

Genus prīmum trēs terminātiōnēs in nōminātīvō habet.

Magister

Quid dē genere secūndō?

Discipulus

Hōc duās terminātiōnēs, et tertium genus ūnam terminātiōnem habet.

Magister

Optimē mī puer! Quid tibi praemium dabō prō excellentī pēnsō?

Discipulus

Plūs lūdī sī placet et minus labōris, magister.

Magister

Nihil, male, nisi plāgās dabō.

Discipulus

Agō tibi grātiās, magister; gaudiō lacrimō.

Colloquium Tertium Decimum

Smith: Viātōr Prīmus

Ō salvē, viātor.

Jones: Viātōr Alter

Et tū salvē, aliēne. Quod nōmen est tibi?

Smith

Mihi nōmen est Smith. Et tibi?

Jones

Mihi nōmen est Iones, clārum nōmen et commūne multīs hominibus. Esne Americānus?

Smith

Minimē. Ego quidem deōrum benevolentiā Anglicus sum.

Jones

Esne ex urbe an ex agrīs?

Smith

Ego ex Londiniō maximā orbis terrae urbe sum.

Jones

Dī bonī! Māiōrēs in Americā urbēs quam Londinium habēmus.

Smith

Mihi, male, falsa verba nārrās.

Jones

Minimē vērō. America habet montēs altiōrēs, flūmina longiōra, agrōs meliōrēs, populum fortiōrem quam Anglia.

Smith

Tū es audāx atque nōn sine contumēliā. Nam herclē America ferīs tantum idōnea est nōn hominibus. Itaque laetor quod Anglicus sum.

Jones

Sine dubiō, stultus semper suā stultitiā laetātur.

Smith

Et vēra dīcere Americānus nēquāquam potest. Nōlī rogāre Americānum sententiam dē Angliā.

Jones

Nēve Anglum dē Americā.

Colloquium Quartum Decimum

Charōn

Nunc plūrimōs annōs īnfernī flūminis portitor fuī, et multās illustrēsque umbrās virōrum rate portāvī; sed numquam ante hōc tempus tālem vīdī virum quālem oculī meī hodiē vident. Heus, heus! Quis tū es et quid tū vīvus in Stygis rīpīs ambulās?

Hērculēs

Ego sum Hērculēs, fīlius Alcmēnae; Iūppiter pater meus est. Māximum opus mē trāns aquās infernās nunc vocat et volō tē portāre mē.

Charōn

Ego quidem tē nōn portābō, Hērculēs, nam fāma nūntiat tē esse virum māximē terribilem; tē igitur horreō et timeō. Praetereā Plūtō rēx iūssit mē numquam vīvōs trāns Stygem portāre.

Hērculēs

At ego amīcīs nōn terribilis sum et, sī ad rīpam ratem movēbis, tē prō amīcō habēbō; sī autem mē nōn iuvābis, māgnīs lapidibus ratem tuam dēlēbō et plāgae meae, crēdō, tibi meliōrem mentem dabunt.

Charōn

Per deōs! Certē ego miserrimus sum, nam sī tē nōn portābō, mihi plāgās dabis, sed sī tē portābō, Plūtōnem timeō, mē miserum!

Hērculēs

Moneō tē vītāre praesēns perīculum et mē portāre.

Charōn

Portābō.

Colloquium Quīntum Decimum

Cīvis Rōmānus

Quid, mīles, dē proeliō nūntiās?

Mīles

Mē miserum! Vix audeō vēra nārrāre. Periī!

Cīvis Rōmānus

Nārrā celeriter. Quid tacēs? Quid est? Quid trepidās?

Mīles

Ō Rōmam infortūnātam! Imperium Rōmānum dēlētum est atque vīctor est Hannibal.

Cīvis Rōmānus

Certē māximam calamitātem nārrās. Nōnne pūgnāvit noster exercitus fortiter?

Mīles

Fortissimē. Multās hōrās ācriter pūgnābātur, sed dēnique nostrī impetūs hostium diūtius sustinēre nōn potuērunt et omnēs terga dedērunt.

Cīvis Rōmānus

Hannibalīne, obsecrō, plūrēs cōpiae fuērunt?

Mīles

Minimē, Rōmānīs fuērunt plūrēs, sed animī omnium mīlitum ācerrimō timōre equitātūs commōtī sunt.

Cīvis Rōmānus

Quis equitātuī praefuit?

Mīles

Maharbal, vir fortissimus, fuit dux.

Cīvis Rōmānus

Ubi nunc est exercitus Rōmānus?

Mīles

Exercitus Rōmānus? Heu! Exercitus fuit. Cōnsul, senātōrēs, equitēs, multa hominum mīlia, omnēs in campō quī ad Cannās patet mortuī iacent.

Cīvis Rōmānus

Ō Iūppiter, quid dē nōbīs fīet!

Colloquium Sextum Decimum

Phaethon

Māximae cūrae, mea māter, pectus meum tenent.

Clymenē

Quid est tibi, mī fīlī? Dīc mātrī dolōrem tuum et auxilium dare fortasse tibi poterit.

Phaethon

Dīcam, quod diūtius tacēre nōn possum. Nōstīne Epaphum, fīlium Iovis?

Clymenē

Vērō nōvī. Cūr quaeris?

Phaethon

Manē et tū audiēs. Ille est valdē superbus Iove parente atque nēminī cēdit. Etenim herī, māgna dīcēns, ego dē patre meō, Phoebō, Sōle clārissimō, glōriābar, sed Epaphus, plēnus invidiae, nōn tulit. "Nōn tuus pater," inquit, "est Phoebus, et Clymenē, māter tua, tē stultum fābulā inānī fefellit." Ego pudōre, dolōre, tacēbam.

Clymenē

Meherclē! Cūr nōn negāvīstī? Iūrō per omnēs deōs et deās Phoebum patrem tuum esse.

Phaethon

Nōn negāre poteram. Nūlla pīgnora habeō. Ergō tū, cāra māter, dā pīgnora mihi.

Clymenē

Cōnsilium melius mihi in animō est. Nōn longus labor tibi, Ō Phaethon, est ad caelum iter facere. Sī igitur animum habēs, gradere, atque deus diēī, tuus pater, fidem tibi dē hīs rēbus dabit.

Phaethon

Faciam et mihi deī adsint.

Colloquium Septimum Decimum

Iūlia: Puella Prīma

Quō, Ō Tullia, tam celeriter properās?

Tullia: Puella Altera

Domum, mea amīca, mē contendere necesse est. Mea māter sīc mihi mandāvit. Quem librum manū tuā portās?

Iūlia

Opera Ovidī. Pēnsum hodiē fuit dē Orpheō et Eurydicē. Tū, crēdō, hanc fābulam saepissimē audīvīstī!

Tullia

Numquam audīvī. Rīdiculane est fābula?

Iūlia

Num rīdicula sit mē rogās? Immō vērō trīstissima est, et fābulam poēta ēleganter nārrat.

Tullia

Nārrā mihi, obsecrō, sī poteris.

Iūlia

Experiar. Eurydicē, puella pulcherrima, coniunx Orpheī, ex gravī serpentis vulnere mortua erat. Orpheus, acerbissimō affectus dolōre, etenim magis eam quam oculōs amābat suōs, vīvus eam usque trāns Stygem cōnsecūtus est.

Tullia

Quid eam cōnsecūtus est?

Iūlia

Proptereā quod sē eam ā morte reductūrum esse spērāvit. Itaque suam coniugem cāram flāgitāvit rēgem Plutōnem. "Ēduc eam," inquit Plūtō, "sed sī flexeris retrō oculōs tuōs, āmittēs iterum eam."

Tullia

An quid est etiam amplius?

Iūlia

Orpheus, vir miserrimus atque īnfēlīcissimus, mōtus māgnō amōre, avidus videndī, oculōs rētrō flexit et Eurydicēn suam in perpetuum āmīsit.

Colloquium Duodēvīcēsimum

Fīlia

Quis, māter cāra, Sōcratēs fuit? Nōmen quidem ēius in librīs meīs saepissimē vīdī, sed tamen nihil dē virō ipsō nōvī.

Māter

Sōcratēs, fīlia mea, philosophus sapientissimus fuit.

Fīlia

Habuitne Rōmae domicilium?

Māter

Rōmam numquam vēnit, sed Athēnīs, urbe praeclārā quae in Graeciā est, multōs annōs incolēbat atque ibi docuit cīvēs praecepta philosophiae.

Fīlia

Sī fuit philosophus, discipulōs sine dubiō habēbat.

Māter

Ita vērō, multī clārīque, ex quibus Xenophōn atque Platō fuērunt, discipulī eī erant. At tūne aliquandō audīvīstī quōmodō Sōcratis discipulus fieret Xenophōn?

Fīlia

Numquam, sed ita cupiō.

Māter

Percipe, quaerō, dīligenter. Forte, ut fāma est, Xenophōn, puer nōbilissimus et modestissimus, philosophō sēsē obvium tulit. Sōcratēs, māgnā admīrātiōne mōtus, baculum extendēns, "Cōnsiste, mī puer," inquit, "et clārē mihi dīc unde emere cibum necessāriaque omnia hominibus liceat?" Sōcratēs puerum statim respondentem iterum rogāvit, "Unde hominēs virtūtem acquirere possunt?" Nūllō respōnsō datō, "Sequere mē," inquit philosophus, "atque tū discēs."

Colloquium Undevicesimum

(Errō, vir terribilis, quī ante aedificium splendidum stat, iānuam pulsat. Mātrōna pulsātiōnem intus audiēns ancillam vocat.)

Mātrōna

Quis, ancilla, iānuam pulsat? Tūne eum ex fenestrā vidēre potes?

Ancill

Cernere eum, mātrōna, ego nōn possum.

Mātrōna

Age, quid est, inepta? Quid cessās? Iānuam quam celerrimē aperī; nam dominus quidem, coniunx meus, iam domum, ut opīnor, Athēnīs revertit.

(Ancilla exit et brevī tempore clāmāns ad iānuam māgnā vōce audītur.) -- Ancilla--
Procul, male, procul concēde, aut plāgās accipiēs. Abī, inquam, abī hinc! Ei mihi, quid faciam? Quid agam?

Mātrōna

(clāmāns) Quid est? Quid faciēs? (errōnem ex fenestrā vidēns) Nōbīs deī adsint, obsecrō, est errō! In atriō iam eum audiō. Quid dē nōbīs fīet! Mē miseram!

Errō

(ingrediēns māgnā audaciā) Salvē, mātrōna! Quod tē fēlīcem videō, gaudeō. Estne dominus domī an rūrī?

Mātrōna

Ille Athēnās profectus est. Doleō eum nōn adesse.

Errō

Dolēsne? Ego quidem absentiam ēius aequō animō patior. At canis! Ubi canis est? Facitne iste quoque iter Athēnās?

Mātrōna

Hic, herclē, domī est. Age! Quam celerrimē canem immitte, ancilla.

Errō

(cum summō timōre) Excūsā mē, obsecrō, mātrōna. Statim mātūrandum est. (Exit errō)

Mātrōna

(sōla) Ha, ha, optimē! Canis, animal īnfēlīcissimum, abhinc duōs annōs mortuus est.

Colloquium Vīcēsimum: Avus et nepos in itinere

Avus

Age, age, obsecrō, raedārī, mātūrandum est. Celerius incitā equōs tuōs.

Nepos

Putāsne, ave, nōs tardiōrēs futūrōs esse?

Avus

Ita timeō. Hōra quota est ex hōrologiō tuō?

Nepos

Nunc hōra ferē tertia est. Estne statiō procul?

Avus

Fēlīciter, Gulielme, illa est proxima. Sed eccam ipsam! Nōnne illam ex fenestrā raedae vidēs?

Nepos

Certē. Iam vehicula in viā ferreā stant et ēmittit crēbrās vapōris nūbēs locomōtus.

Avus

Ecce nōs! Impedīmenta, raedārī, ubi sunt?

Raedārius

Altera cista, domine, in carrō, altera iam in statiōne est.

Avus

Bene nārrās. Tū curre, Gulielme, quam celerrimē et duās tesserās eme usque ad Bostoniam, ego impedīmenta interim cūrābō.

Nepos

(mox revertēns) Ecce tesserās! Impedīmentane tūta?

Avus

Tūta omnia; quīdam ea in vehiculō dēpōsuit. Age, properā, tintinnābulum audiō. Cōnscendāmus.

Nepos

Meherclē, quanta multitūdō! Eccam sēdem vacuam, ave. Num omnēs hī Bostoniam proficiscuntur?

Avus

Minimē vērō, mī puer, aliī aliam in urbem iter faciunt.

Nepos

Abestne Bostonia longē?

Avus

Circiter mīlia passuum ducenta abest. Sed ubinam gentium est meum umbrāculum?

Nepos

Mē miserum, in statiōne id relīquī!

Avus

Quid audiō? In statiōne? Utinam tū quoque, pessime, illīc essēs!

Colloquium Vīcēsimum Prīmum

Magister

Quae, discipule, in pēnsō hodiē tractantur?

Discipulus

Āh! Magister, dolōri est mihi quod pēnsum nōn didicī.

Magister

Quid nōn, male? Num habēs ūllam excūsātiōnem?

Discipulus

Certē habeō. Gulielmus, puer mihi amīcissimus, caelō serēnō, domō profectus hodiē pervēnit, et diēs paucōs apud mē manēbit. Illō autem praesente, sānē ego studēre nōn poteram.

Magister

Tibi īgnōscendum. At hāc hōrā aliō modō ūtāmur āc dē Cicerōne, sī tibi placet, inter nōs colloquāmur.

Discipulus

Libenter, nam iste mē semper māximā admīrātiōne movet. Quanta potestās in eō, quanta facultās, quanta ēloquentia!

Magister

Bene dīcis, quamobrem hunc minimē satis possum admīrārī. Paucīs ante diēbus illud opusculum Dē amīcitiā iterum lēgī quō nihil profectō melius esse potest.

Discipulus

Adhūc ego quidem tantum ōrātiōnēs ēius vīdī. Quid scrīpsit amplius?

Magister

Ille omnia scrībendī genera cōnātus est, et senex, dēfessus rēbus adversīs, cōnsōlātiōnem philosopiae petīvit et scrīpsit multōs dē hāc rē librōs.

Discipulus

Tum, crēdō, Dē amīcitiā scrīptum est.

Magister

Ita fuit. Id est opusculum plēnum sapientiae praeceptōrumque praesertim iuvenibus optimōrum.

Discipulus

Quantī Cicerō ipse amīcitiam aestimat?

Magister

Audī, mī puer, et tenē memoriā haec ōrātōris verba: "Nihil ā dīs immortālibus melius habēmus, nihil iūcundius quam amīcitiam."

Colloquium Vīcēsimum Secundum

(Nāsīca forte domum poētae Ennī profectus iānuam pulsat.)

Nāsīca

Aperī! Aperī!

Ancilla

(intus) Quis pulsat? Quid vīs?

Nāsīca

Ennium vidēre, tuum dominum, volō. Estne iste domī?

Ancilla

Domī nōn est. Venī aliō diē.

(Nāsīca, quī sēnsit illam dominī iūssū id dīxisse, tamen cum silentiō concēdit. Proximō diē Ennius domum Nāsīcae sē contulit.)

Ennius

Aperī, bone! Nōnne mē audīs? Quid cessās?

Nāsīca

(caput ex fenestrā superiōre exserit) Ō, salvē, Ennī! Quid istīc faciēs? Nōlī, obsecrō, iānuam frangere.

Ennius

(cum īrā) Quid nōn aperīs? Iam claudus, herclē, alterā manū sum duās iānuam inimīcam per hōrās pulsandō. At minimē hōc feram. Tū vērō, inquam, aperī quam celerrimē.

Nāsīca

Nōlī īrāscī, optime! Quid tandem intus vīs?

Ennius

Tēcum colloquī volō.

Nāsīca

Mēcum? Nōnne vidēs, inepte, mē nōn domī esse?

Ennius

(attonitus) Per deōs! Tū nōn domī? Certē nōn es apud tē. Āmīsīstīne mentem?

Nāsīca

Minimē vērō, sed tū, Ō Enni, homo impudēns es, nam ancillae tuae dīcentī tē domī nōn esse crēdidī; tū autem mihi nōn crēdis ipsī. Abī! Venī aliō diē.

Colloquium Vīcēsimum Tertium

Cyclōps

Heu! Heu! Ubinam gentium es, Galatēa, meae dēliciae, mea vīta? Tē vidēre quid nōn mihi licet? Quid semper, mē vīsō, fugis māximā celeritāte? Nōnne intellegis, puella pulcherrima, mē ardentī amōre captum esse? Iam, Galatēa, amābō tē, venī, et iam tandem altō ex marī tuum pulcherrimum caput tolle.

Galatēa

(quae sēsē nunc ostendit) Cūr, Cyclōps, mē aeternum petere nōn cessās? Numquam, numquam tē quidem amātūra sum, neque mihi persuadēre potes neque tua faciēs, herclē, mihi ferenda est.

Cyclōps

Ō, certē ego mē nōvī; nūper enim, ubi mē in aquā pūrā vīdī, mea forma mihi māximē placuit. Spectā quantus sim! Iūppiter ipse, quī in caelō rēgnat, nōn māior quam hōc corpus est.

Galatēa

At tamen tibi oculus tantum alter est, quamobrem alter oculus tibi, antequam mē obtineās, obtinendus est.

Cyclōps

Nōlī illūdere, Galatēa, nam mihi nunc cūra māxima faciēī est. Quotīdiē capillōs rigidōs rastrō pectō, et herī barbam longam tibi recīdī falce, atque mūnera quoque domī tibi habeō.

Galatēa

Mūnera dīcis? Parva et facilia sine dubiō sunt illa, fortassē capra vel pār columbārum.

Cyclōps

Errāvīstī. Ego tibi habeō… Mē miserum, mea puella iterum fūgit! Ita mē quotīdiē fallit. Ei mihi!

Colloquium Vīcēsimum Quartum

Prīmus Cīvis Americānus

Salvē, amīce! Quō īs?

Secundus Cīvis Americānus

Et tū salvē! Ego ad tabernam librāriam itūrus sum. At venī, obsecrō, mēcum.

Prīmus

Vērō āc libenter. Vīdīstīne hodiē ācta diurna?

Secundus

Minimē vīdī; nam quīdam, dī supplicium dē eō sūmant, haec ex sacculō meō clam ēripuit. Quid, obsecrō, rogās! Estne aliquid novī?

Prīmus

Eurōpa vērō, mē iūdice, magis magisque avida bellī vidētur; vereor igitur nē bellum māximum paucīs in mēnsibus audiāmus.

Secundus

Itane? Cūr ita iūdicās?

Prīmus

Multīs dē causīs. Prīmum omnēs gentēs, alia aliā ex causā, bellum exspectant, et omnibus cōpiae paene innumerābilēs sunt, quae sōlae, ut opīnor, māgnō incitāmentō sunt bellō.

Secundus

Exīstimāsne autem omnēs inter sēsē gentēs pūgnātūrās esse?

Prīmus

Sarmatia, meā quidem sententiā, ut Nōricum vincat, operam dabit; etenim Alexander, Nōricō vīctō, sē urbe Constantīnopole potītūrum spērat. Nē hōc fīat, Germānia auxilium ex foedere Nōricō dabit et deinde aggrediētur Germāniam Gallia.

Secundus

Vēra dīcis; at Gulielmus imperātor, ut fāma est, causās bellī tollet.

Prīmus

Cupit sed nōn poterit, ergō ipse imperāvīt ut cīvēs oppida omnia mūnīrent atque lēgātī, quī abessent, ad legiōnēs suās statim reverterentur.

Secundus

Nōnne est Germānia validior Galliā?

Prīmus

Difficile est sententiam dē hāc rē dīcere.

Secundus

Dīs immortālibus grātiās agāmus proptereā quod Americānī sumus. Numquam nostram ad patriam bellum perveniet.

Colloquium Vīcēsimum Quīntum

Pater

Heu! Heu! Siste! Siste! Quid faciēs! Quid est tibi! Heu mē miserum! Heu caput meum! Obsecrō, amīcī, repellite hunc scelestum.

Fīlius

Quārē ita clāmās, pater cārissime? Tantum trēs plāgās tibi dedī. Tacē, inquam, tacē! Sī nōn tacēbis, multō plūs accipiēs.

Amīcī

Heus tū, puer! Dasne plāgās, pessime, tuō patrī? Nōnne deōs verēris?

Fīlius

Certē vereor; huncce tamen meritō verberābam, nam hic quidem mē puerum parvum saepissimē verberābat. Numquam, mī pater, istārum verberātiōnum veterum oblīviscī poterō.

Pater

At patris est, mī fīlī, līberōs suōs verberāre, et tē, ut melior fierēs, minimē autem quia id mihi erat dulce, verberāvī. Nisi tē amāvissem, id nōn fēcissem.

Fīlius

Ego, crēde mihi, tuī beneficī minimē immemor sum; nunc vērō ego tē amō pariter, et pariter volō tē fierī meliōrem; itaque "Similia," ut āiunt, "similibus cūrantur." Tū profectō verberandus es. Quid aliud vīs?

Pater

Neque verba tua, male, neque plāgae mihi placent. Per deōs, amīcī, quid mihi faciendum est?

Amīcī

Utinam tē monēre possēmus! Quid herclē dē nōbīs fīet, sī licet ut puerī ita loquantur!

Colloquium Vīcēsimum Sextum

Iōhannes

Age, age, Henrīce! Forīs mēcum hodiē venī. Intus domīque diem ex diē, quamquam nōn es rōbustō corpore, manēs.

Henrīcus

Vērō āc libenter. Quotīdiē exīre multō māllem, sī pōssem; sed aliud ex aliō mē prohibet. At quō tandem itūrus es?

Iōhannes

Eāmus, sī vīs, ad flūmen. Quam dulce est in umbrā grātā sedēre et murmur aquārum audīre!

Henrīcus

Bene nārrās. Quam serēnum caelum! Quam fulgēns sōl! Et nunc omnis ager, nunc omnis parturit arbos, nunc frondent silvae, nunc formōsissimus annus.

Iōhannes

Meherclē, mī frāter, tū vim scīs Latīnī! Tūne ipse scrīpsīstī istōs versiculōs?

Henrīcus

Utinam pōssem! Vergilius, poēta ille ingeniō māximō, eōs scrīpsit. Ecce flūmen videō. Amāsne nāvigāre?

Iōhannes

Quid? Amō? Sed scīs prōverbium illud, "Omnia dēsunt illī cui pecūnia dēest." Heu, heu!

Henrīcus

Quantī cōnstat cymbam condūcere?

Iōhannes

Quīnque sestertiīs cōnstat. At quārē rogās?

Henrīcus

Proptereā quod litterās cum pecūniā domō hodiē accēpī. Est igitur mihi in animō cymbam condūcere, sed timeō nē pater mihi īrāscātur.

Iōhannes

Ego minimē timeō, nam pater semper hortātur ut nōs quotīdiē exercitātiōne ūtāmur. Quid melius esse potest quam nāvigāre?

Henrīcus

Ita est ut dīcis; ergō nāvigēmus. Eccam cymbam. Utrum māvīs rēmigāre an clāvum tenēre?

Iōhannes

Tū prīmum, deinde ego rēmigābō.

Colloquium Vīcēsimum Septimum

Cyclōps

(māgnā vōce) Heus, aliēne! Quis tandem tū es? Unde vēnīstī? Utrum mercātor es an pīrāta?

Ulixes

(cum formīdine) Minimē pīrāta, domine, sed hērōs Graecus Trōiā cum sociīs meīs domum nāvigō.

Cyclōps

Ubi igitur nāvem tuam relīquīstī?

Ulixes

(cum dolō) Heu, heu! Nūllam nāvem habēmus; nam tanta tempestās dum ad hanc īnsulam nāvigāmus coorta est ut nōs, nāve fractā, sōlī superessēmus.

Cyclōps

At mihi ostende quid tuā manū teneās.

Ulixes

Eccum, Ō Cyclōps, vīnum antīquissimum dilcissimumque. Pōtā, domine, ut sentiās quae in nāve nostrā pretiōsa fuerint.

Cyclōps

(quī pōtat) Ha, ha, ha, meherclē, hōc vīnum dīs immortālibus idōneum est. Cum vītēs plūrimae in hīs terrīs sint, tamen nēquāquam tāle ferunt nectar. At dīc mihi quod nōmen tibi sit.

Ulixes

Hominēs mē Nēminem nōminant, Cyclōps, cum hōc ā mē petās.

Cyclōps

Nēminem igitur plūs vīnī fundere iubeō. Audīsne?

Ulixes

Audiō, Cyclōps, et hōc vīnum, obsecrō, sit meum tibi dōnum. Nōnne tū vīs mihi prō dōnō meō quidquam referre?

Cyclōps

Procul dubiō; ego enim tē, quia mē tam fēstīvum fēcīstī, prō amīcō habeō. Quā dē causā omnēs prius sociōs tuōs edam quam tē interficiam. Hōc estō meum dōnum.

(Cyclōps ebrius it dormītum.)

Colloquium Vīcēsimum Octāvum

Laelius

Satis admīrārī Lacedaemoniōs antīquōs, Scīpiō, ut cīvēs et mīlitēs, nōn possum. Paene vērō antīquīs Rōmānīs antecellunt.

Scīpiō

Illī vērō, ut dīcis, Laelī, māximā dīgnī sunt admīrātiōne. Praesertim ut mīlitēs eōs laudō. Plēnī omnēs sunt librī, plēnae rērum scriptōrum vōcēs clārae eōrum virtūtis.

Laelius

Bene nārrās, verba autem tua fābulam dē moenibus Lacedaemoniīs in memoriam redūcunt. Hostis forte glōriātus est facillimum urbem Lacedaemonem expūgnāre futūrum, proptereā quod nūllō modō illa mūnīrētur. Quīdam Lacedaemonius, hōc audītō, respondit urbem suam moenia habēre inexpūgnābilia, vidēlicet, decem mīlia mīlitum quōrum quisque esset later.

Scīpiō

Ha, ha, bene dictum! Audīvī autem in istō exercitū esse quendam mīlitem quī claudus esset alterō pede. Illē, cum aliquis dīxisset nōn bellō sē idōneum esse, respondit sē proelium commissūrum esse ut pūgnāret, minimē ut curreret.

Laelius

Ō respōnsum excellēns! Illī quidem fuērunt verbīs paucīs multīsque factīs et iactātiōne parvā magnāque virtūte. Āgis etiam, rēx Spartānus, ut fāma fert, glōriābātur cīvēs suōs numquam quaesīvisse quot essent hostēs sed ubi essent.

Colloquium Vīcēsimum Nōnum

(Menippus, ē Charontis cymbā ēgressus, sine morā discēdēbat quem Charōn cum īrā revocat.)

Charōn

Revertere, pessime, revertere, inquam, āc vectūram solve tuam.

Menippus

Iterum atque iterum clāmā, Charōn, sī hōc tibi placeat.

Charōn

Redī, solve, audīsne? Trāns Stygem trānstulī tē.

Menippus

Numquam ā mē quidem obolum sūmēs meī trānsferendī causā.

Charōn

Quid herclē nōn?

Menippus

Proptereā quod nōn ūllum habeō.

Charōn

Quid? Num fierī potest ut quisquam sit quī ūnum obolum nōn habeat!

Menippus

Nēsciō utrum alius tam pauper sit necne. Egomet nūllum habeō.

Charōn

Sed in flūmen tamen tē iaciam, nisi statim solvēs.

Menippus

Et ego tibi caput baculō meō frangam, nisi statim tacēbis.

Charōn

Tē liberābō minimē ego.

Menippus

At quōmodō id quod nōn habeō accipiēs?

Charōn

Nōnne scīs Stygem obolō dandō trānseundam esse?

Menippus

Ego sciēns habeō nihil. Estne necēsse hōc plūs quam mīlliēs audiās?

Charōn

Tū autem prīmus sine obolō trānsierīs.

Menippus

Iam vectūram auxilium tibi dandō solvī; etenim ego et sentīnam exhauriēbam et ūnus, mīrābile dictū, viātōrum rīdēbam. Omnēs aliī flēbant.

Charōn

Tamen haec obolō nōn mūtābō. Dā vectūram. Fierī aliter nōn potest.

Menippus

Nōn dare possum. Nōnne audīs?

Charōn

Fallendōne tē ēlāpsūrum spērābās? Quid teneās manū tuā ostende.

Menippus

Hōc tuā minimē rēfert.

Charōn

Ubinam gentium, Mercurī, hunc scelestum invēnīstī?

Mer. Nōnne, obsecrō, nōstī istum? Est Menippus philosophus, quī nihil cūrat.

Charōn

Sī iterum tē, pessime, capiam…

Menippus

Sānē, sī capiās, optime; sed mē quidem numquam bis capiēs. Valē.

Colloquium Trīcēsimum

Dēmea

Periī: Ctēsiphōnem audīvī fīlium ūnā fuisse in illō malō cum Aeschinō. Sī haec vēra sunt, persuāsit eī ille impūrus, satis sciō. Sed eccum, Syrum īre videō, ex hōc ubi fīlius sit iam sciam. Atquī herclē hic dē illō grege est, et sī mē eum quaeritāre sēnserit numquam scelestus dīcet. Nōn ostendam id mē velle.

Syrus

Ehem, Demea, tē haud aspēxeram; quid agitur?

Dēmea

Quid agitur? Vestram nōn possum satis mīrārī ratiōnem.

Syrus

Est herclē inepta, nē dolō dīcam, absurda. Piscēs cēterōs purgā, Dromō: congrum istum māximum tantisper in aquā lūdere sinitō: ubi ego redierō exossābitur: prius nōlō.

Dēmea

Ō haec scelera!

Syrus

Mihi quidem haud placent, et saepe clāmō. Haec salsāmenta, Stephaniō, fac pulchrē mācerentur.

Dēmea

Frātris mē quidem pudet pigetque.

Syrus

Nimium inter vōs, Dēmea (nōn quia praesēns ades hōc dicō), pernimium interest. Tū, quantuscumque es, nihil nisī sapientia es, ille est somnium. Num sinerēs vērō illum tuum haec facere?

Dēmea

Sinerem illum? Nōnne sex tōtis mēnsibus prius olfēcissem, quam ille quidquam coepisset? At eum vīdīstī hodiē?

Syrus

Tuumne fīlium? Arbitror istum aliquid rūrī iamdūdum agere.

Dēmea

Scīsne satis hunc ibi esse?

Syrus

Oh, egomet eum proficiscī vīdī.

Dēmea

Optimē est: verēbar nē hīc esset.

Fīnis