Colloquia Latina

Ubi est Galba?

Galba, puella, procul est.

Estne in Ītaliā?

Minimē vērō, Genāvae est.

Ubi est Genāva? Nōnne in prōvinciā Rōmānā est?

Minimē vērō, in Helvētiā Genāva est.

Estne via quae ad Genāvam dūcit longa?

Via longa est et per angustiās et silvās dūcit.

Quae lingua incolārum est?

Lingua incolārum in memoriā meā nōn est.

Heus, serve! Ubi equus meus est?

In agrō, domine, equus est.

Estne in agrō cōpia frūmentī?

Sānē, et cōpia aquae est.

Estne aqua quae in agrō est bona?

Aqua agrī bona est et frīgida.

Unde aqua est?

Aqua ex fluviō est quī per agrum fluit.

Amatne equus fluvium quī per agrum fluit?

Equus et fluvium amat et silvās quae in rīpīs sunt.

(ante iānuam) Salvē! Salvē!

Quis ante iānuam est?

Cassius sum, amīcus probus dominī bonī. Estne dominus domī?

Domī dominus nōn est, sed in hortō ambulat.

Mē miserum! Estne hortus procul?

Ita est, et via longa est et ardua.

Ambulatne sōlus in hortō an cum aliīs?

Nōn sōlus sed cum puerō Carolō ambulat.

Sine dubiō hortus pulcher est.

Sānē, et rosārum plēnus est. Nōnne rosās amās?

Rubrās rosās valdē amō.

Eccam rosam rubram quae est ex dominī hortō! (rosam Cassiō dat)

Agō tibi grātiās. Valē!

Nōnne, mī pater, fābulam mihi nārrābis?

Sānē quidem, mī fīlī, tibi fābulam nārrābō. Amāsne dē bellō proeliīsque fābulās?

Māximē vērō, fābulās dē bellō proeliīsque amō.

Ergō tibi fābulam parvam nārrābō dē virō quī in bellō Graecō contrā Persiam erat.

Quis erat vir?

Vir Dienecēs et in Graecōrum numerō erat. Quī cum adversārius in colloquiō dīxisset, "Numerus tēlōrum nostrōrum sōlem obscūrābit," respondit. "In umbrā ergō pūgnābimus."

Ō respōnsum bonum clārumque!

Salvē! Salvē, imperātor!

Et tū salvē, nūntī. Ubi fuīstī?

In castrīs Germānōrum.

Ubi castra Germānōrum sunt?

Castra Germānōrum trāns Rhēnum sunt et cōpiās māgnās ad rīpam convocāvērunt. Bellum māgnum in populum Rōmānum comparābunt.

Periī! Paucae cōpiae meae sunt, et māgnum perīculum nostrum est. Suntne Germānī sōlī?

Nōn quidem; se multī populī iuvābant atque iīs arma et carrōs et equōs dabant.

Miserum mē! Sōlī sumus, sed tamen mūrum altum circum castra aedificābō et cōpiam frūmentī importābō. Fortasse deī auxilium dabunt. Agō tibi grātiās. Valē.

Et tū valē, imperātor.

Fuīstīne in lūdō, mī frāter, hodiē?

Sānē fuī, mea sorōrcula.

Magister, crēdō, mōrōsus erat.

Minimē. Numquam mōrōsus est, benīgnus semper, atque hodiē fābulam grātam discipulīs nārrāvit.

Itane? Mihi, cāre frāter, fābulam nārrā. Fuitne dē leōne?

Minimē vērō; sed dē Iūliō Caesare, populī Rōmānī clārō imperātōre.

Nōnne Caesar bella proeliaque amāvit?

Amāvit; neque Helvētiōs neque Germānōs timēbat.

Sine dubiō fuit malus vir.

Errāvīsti, mea sorōrcula; hostibus quidem malus erat, sed bonus amīcīs. Multīs et māgnīs proeliīs Galliam tōtam superāvit, et inde...

Haec fābula mē nōn dēlectat. Potius nārrā, amābō tē, dē leōne.

Sērō est. Dē leōne posteā nārrābō. Optimē valē.

Cūr tam mōrōsus es?

Quod, Simō, fīlius meus māgnam cūram mihi dat.

Doleō. Estne puer tam malus?

Et malus et molestus est. Auctōritātem in eum nūllam habeō.

Meus quoque fīlius, cum pudōre nārrō, similis erat; sed mīrō modō sānātus est.

Meherclē, mihi nārrā modum; sī tē amīcum rēctē appellō.

Libenter. Forte fīlius meus, quī ambulābat cum puerīs aliīs, mulierem et māgnum asellōrum numerum spectāvit. Fīlius plēnus audāciae exclāmāvit, "Heus, mater asellōrum!" "Heus, mī fīlī!" mulier respondit. Sānātus est hīs dūrīs verbīs puer meus.

Quid in pēnsō, mī discupule, est?

Pēnsum recōgnitiō dēclīnātiōnis tertiae est.

Quot dēclīnātiōnēs Latīnae sunt?

Dēclīnātiōnēs quīnque, dūrissima autem est tertia quod tam multae rēgulae et exceptiōnēs sunt.

Ita sunt; tamen māgnā dīligentiā superābis.

Ita spērō, nam dēfessus et abiectus sum.

Nunc ad opus! Quae dē genere rēgulae sunt?

Prīmum dē genere masculīnō nārrābō. Nōmina in o, or, ōs, er, et es, sī in genetīvō singulārī crescunt, sunt generis masculīnī.

Optimē! Nunc exceptiōnēs mihi nārrā.

Nōmina in do et go, sī habent terminātiōnem inis in genetīvō, atque abstracta et collēctīva nōmina in io generis fēminīnī sunt.

Nārrās probē! Bene memoriā tenēs.

Nōnne est Cassius, mi amīce, dominus hūius urbis?

Certē; Cassium dominum hūius urbis cīvēs appellant.

Cīvēs igitur longē errant, praeest enim urbī Orbilius.

Itane? Quis tandem Orbilius est? Ego eum nōn nōvī.

Ego virō tantum fortuitō occurrī. Fābulamne tibi nārrābō?

Sānē quidem amābō tē.

Herī extrā moenia ambulābam per viam novam.

Per viam novam Cassī?

Ita fuit. Dēfessus iam calōre sōlis, sēdem, quae in umbrā fuit, occupābam. Prope mē autem vir aliēnus in lapide fuit. Ego aliēnō dīxī viam Cassī dominī lāatam pulchramque esse. At aliēnus respondit, "Via quidem bona est, sed cūr Cassium dominum appellās? Ego enim, nōn iste, sum dominus, quod ego sōlus in urbe tōtā rēgnāre possum." "Quōmodō?" rogāvī. "Ego sum Orbilius, magister lūdī," inquit. "Ego in puerīs rēgnō, puerī in mātribus et mātrēs in patribus rēgnant; ergō ego dominus urbis sum potius quam Cassius."

Tē, Pīsō, in conciliō herī nōn spectāvī.

Adesse nōn poteram. Quid mentēs senātōrum occupāvit?

Novum bellum Pūnicum in mentibus omnibus et animīs fuit.

Itane? Estne iterum bellī perīculum?

Scīpiō dīcit bellum certē appropīnquāre. Carthāgō, urbs māgna et valida, prīmō bellō nōn dēfessa, post vīgintī trēs annōs redintegrāre certāmen parat. Rōmānī quoque parātī erunt prō patriā pūgnāre.

Erunt. Quis prīmus in conciliō sententiam rogābātur?

Catō ā cōnsule prīmus suam sententiam rogābātur.

Potesne sententiam ēius mihi nārrāre?

Per deōs! Nōnne Catōnis nōstī sententiam?

Ipse quidem nesciō. Cūr tandem tū tam attonitus es?

Attonitus sum quod tū senātor hanc clāram sententiam īgnōrās. Quotiēs Catō sententiam aliquam dat, totiēs, in extrēmā ōrātiōne, dīcit, "Ergō dēlenda est Carthāgō."

Mē miserum! Quam dēfessus sum!

Cūr, mī fīlī, tam trīstis es?

Quod, cāre pater, pēnsum meum discere nōn possum. Ō lingua Latīna, quam mē turbās!

Ad mē librum tuum portā. Ubi pēnsum est?

Magister quidem verba dēpōnentia coniugatiōnis prīmae imperāvit, sed haec sunt mihi ēnigma.

Quid ēnigma dīcis? Nōnne est ūlla rēgula?

Mīrābile dictū, nūlla rēgula est.

Per deōs! Stulte puer, ubi oculī tuī sunt? Eccam rēgulam ipsam: "Verbum quod formam passīvam sed significātiōnem actīvam habet dēpōnēns verbum appellātur."

Certē, sed hanc rēgulam nōn intellegō.

Paucīs verbīs explicābō. Exemplī grātiā hortor terminātiōnem passīvam r habet, sed Anglicē significat I exhort, nōn I am exhorted; ergō hortor est dēpōnēns verbum.

Agō tibi, pater, grātiās. Nunc intellegō, dolōrem autem capitis habeō. Vērō iter quod ad sapientiam dūcit dūrum est.

Quae, mī discipule, in pēnsō hodiē tractantur?

Multa et difficilia tractantur, praesertim adiectīvōrum dēclīnātiō.

Estne pēnsum dē dēclīnātiōne adiectīvōrum alius, nūllus, sōlus, tōtus, et cētera?

Nōn est, sed dē dēclīnātiōnis tertiae adiectīvīs.

Sānē. Quam multa genera sunt?

Genera tria sunt.

Quid mihi nārrāre dē genere prīmō potes?

Genus prīmum trēs terminātiōnēs in nōminātīvō habet.

Quid dē genere secūndō?

Hōc duās terminātiōnēs, et tertium genus ūnam terminātiōnem habet.

Optimē mī puer! Quid tibi praemium dabō prō excellentī pēnsō?

Plūs lūdī sī placet et minus labōris, magister.

Nihil, male, nisi plāgās dabō.

Agō tibi grātiās, magister; gaudiō lacrimō.

Ō salvē, viātor.

Et tū salvē, aliēne. Quod nōmen est tibi?

Mihi nōmen est Smith. Et tibi?

Mihi nōmen est Iones, clārum nōmen et commūne multīs hominibus. Esne Americānus?

Minimē. Ego quidem deōrum benevolentiā Anglicus sum.

Esne ex urbe an ex agrīs?

Ego ex Londiniō maximā orbis terrae urbe sum.

Dī bonī! Māiōrēs in Americā urbēs quam Londinium habēmus.

Mihi, male, falsa verba nārrās.

Minimē vērō. America habet montēs altiōrēs, flūmina longiōra, agrōs meliōrēs, populum fortiōrem quam Anglia.

Tū es audāx atque nōn sine contumēliā. Nam herclē America ferīs tantum idōnea est nōn hominibus. Itaque laetor quod Anglicus sum.

Sine dubiō, stultus semper suā stultitiā laetātur.

Et vēra dīcere Americānus nēquāquam potest. Nōlī rogāre Americānum sententiam dē Angliā.

Nēve Anglum dē Americā.

Nunc plūrimōs annōs īnfernī flūminis portitor fuī, et multās illustrēsque umbrās virōrum rate portāvī; sed numquam ante hōc tempus tālem vīdī virum quālem oculī meī hodiē vident. Heus, heus! Quis tū es et quid tū vīvus in Stygis rīpīs ambulās?

Ego sum Hērculēs, fīlius Alcmēnae; Iūppiter pater meus est. Māximum opus mē trāns aquās infernās nunc vocat et volō tē portāre mē.

Ego quidem tē nōn portābō, Hērculēs, nam fāma nūntiat tē esse virum māximē terribilem; tē igitur horreō et timeō. Praetereā Plūtō rēx iūssit mē numquam vīvōs trāns Stygem portāre.

At ego amīcīs nōn terribilis sum et, sī ad rīpam ratem movēbis, tē prō amīcō habēbō; sī autem mē nōn iuvābis, māgnīs lapidibus ratem tuam dēlēbō et plāgae meae, crēdō, tibi meliōrem mentem dabunt.

Per deōs! Certē ego miserrimus sum, nam sī tē nōn portābō, mihi plāgās dabis, sed sī tē portābō, Plūtōnem timeō, mē miserum!

Moneō tē vītāre praesēns perīculum et mē portāre.

Portābō.

Quid, mīles, dē proeliō nūntiās?

Mē miserum! Vix audeō vēra nārrāre. Periī!

Nārrā celeriter. Quid tacēs? Quid est? Quid trepidās?

Ō Rōmam infortūnātam! Imperium Rōmānum dēlētum est atque vīctor est Hannibal.

Certē māximam calamitātem nārrās. Nōnne pūgnāvit noster exercitus fortiter?

Fortissimē. Multās hōrās ācriter pūgnābātur, sed dēnique nostrī impetūs hostium diūtius sustinēre nōn potuērunt et omnēs terga dedērunt.

Hannibalīne, obsecrō, plūrēs cōpiae fuērunt?

Minimē, Rōmānīs fuērunt plūrēs, sed animī omnium mīlitum ācerrimō timōre equitātūs commōtī sunt.

Quis equitātuī praefuit?

Maharbal, vir fortissimus, fuit dux.

Ubi nunc est exercitus Rōmānus?

Exercitus Rōmānus? Heu! Exercitus fuit. Cōnsul, senātōrēs, equitēs, multa hominum mīlia, omnēs in campō quī ad Cannās patet mortuī iacent.

Ō Iūppiter, quid dē nōbīs fīet!

Māximae cūrae, mea māter, pectus meum tenent.

Quid est tibi, mī fīlī? Dīc mātrī dolōrem tuum et auxilium dare fortasse tibi poterit.

Dīcam, quod diūtius tacēre nōn possum. Nōstīne Epaphum, fīlium Iovis?

Vērō nōvī. Cūr quaeris?

Manē et tū audiēs. Ille est valdē superbus Iove parente atque nēminī cēdit. Etenim herī, māgna dīcēns, ego dē patre meō, Phoebō, Sōle clārissimō, glōriābar, sed Epaphus, plēnus invidiae, nōn tulit. "Nōn tuus pater," inquit, "est Phoebus, et Clymenē, māter tua, tē stultum fābulā inānī fefellit." Ego pudōre, dolōre, tacēbam.

Meherclē! Cūr nōn negāvīstī? Iūrō per omnēs deōs et deās Phoebum patrem tuum esse.

Nōn negāre poteram. Nūlla pīgnora habeō. Ergō tū, cāra māter, dā pīgnora mihi.

Cōnsilium melius mihi in animō est. Nōn longus labor tibi, Ō Phaethon, est ad caelum iter facere. Sī igitur animum habēs, gradere, atque deus diēī, tuus pater, fidem tibi dē hīs rēbus dabit.

Faciam et mihi deī adsint.

Quō, Ō Tullia, tam celeriter properās?

Domum, mea amīca, mē contendere necesse est. Mea māter sīc mihi mandāvit. Quem librum manū tuā portās?

Opera Ovidī. Pēnsum hodiē fuit dē Orpheō et Eurydicē. Tū, crēdō, hanc fābulam saepissimē audīvīstī!

Numquam audīvī. Rīdiculane est fābula?

Num rīdicula sit mē rogās? Immō vērō trīstissima est, et fābulam poēta ēleganter nārrat.

Nārrā mihi, obsecrō, sī poteris.

Experiar. Eurydicē, puella pulcherrima, coniunx Orpheī, ex gravī serpentis vulnere mortua erat. Orpheus, acerbissimō affectus dolōre, etenim magis eam quam oculōs amābat suōs, vīvus eam usque trāns Stygem cōnsecūtus est.

Quid eam cōnsecūtus est?

Proptereā quod sē eam ā morte reductūrum esse spērāvit. Itaque suam coniugem cāram flāgitāvit rēgem Plutōnem. "Ēduc eam," inquit Plūtō, "sed sī flexeris retrō oculōs tuōs, āmittēs iterum eam."

An quid est etiam amplius?

Orpheus, vir miserrimus atque īnfēlīcissimus, mōtus māgnō amōre, avidus videndī, oculōs rētrō flexit et Eurydicēn suam in perpetuum āmīsit.

Quis, māter cāra, Sōcratēs fuit? Nōmen quidem ēius in librīs meīs saepissimē vīdī, sed tamen nihil dē virō ipsō nōvī.

Sōcratēs, fīlia mea, philosophus sapientissimus fuit.

Habuitne Rōmae domicilium?

Rōmam numquam vēnit, sed Athēnīs, urbe praeclārā quae in Graeciā est, multōs annōs incolēbat atque ibi docuit cīvēs praecepta philosophiae.

Sī fuit philosophus, discipulōs sine dubiō habēbat.

Ita vērō, multī clārīque, ex quibus Xenophōn atque Platō fuērunt, discipulī eī erant. At tūne aliquandō audīvīstī quōmodō Sōcratis discipulus fieret Xenophōn?

Numquam, sed ita cupiō.

Percipe, quaerō, dīligenter. Forte, ut fāma est, Xenophōn, puer nōbilissimus et modestissimus, philosophō sēsē obvium tulit. Sōcratēs, māgnā admīrātiōne mōtus, baculum extendēns, "Cōnsiste, mī puer," inquit, "et clārē mihi dīc unde emere cibum necessāriaque omnia hominibus liceat?" Sōcratēs puerum statim respondentem iterum rogāvit, "Unde hominēs virtūtem acquirere possunt?" Nūllō respōnsō datō, "Sequere mē," inquit philosophus, "atque tū discēs."

Quis, ancilla, iānuam pulsat? Tūne eum ex fenestrā vidēre potes?

Cernere eum, mātrōna, ego nōn possum.

Age, quid est, inepta? Quid cessās? Iānuam quam celerrimē aperī; nam dominus quidem, coniunx meus, iam domum, ut opīnor, Athēnīs revertit.

(Ancilla exit et brevī tempore clāmāns ad iānuam māgnā vōce audītur.) -- Ancilla--
Procul, male, procul concēde, aut plāgās accipiēs. Abī, inquam, abī hinc! Ei mihi, quid faciam? Quid agam?

(clāmāns) Quid est? Quid faciēs? (errōnem ex fenestrā vidēns) Nōbīs deī adsint, obsecrō, est errō! In atriō iam eum audiō. Quid dē nōbīs fīet! Mē miseram!

(ingrediēns māgnā audaciā) Salvē, mātrōna! Quod tē fēlīcem videō, gaudeō. Estne dominus domī an rūrī?

Ille Athēnās profectus est. Doleō eum nōn adesse.

Dolēsne? Ego quidem absentiam ēius aequō animō patior. At canis! Ubi canis est? Facitne iste quoque iter Athēnās?

Hic, herclē, domī est. Age! Quam celerrimē canem immitte, ancilla.

(cum summō timōre) Excūsā mē, obsecrō, mātrōna. Statim mātūrandum est. (Exit errō)

(sōla) Ha, ha, optimē! Canis, animal īnfēlīcissimum, abhinc duōs annōs mortuus est.

Age, age, obsecrō, raedārī, mātūrandum est. Celerius incitā equōs tuōs.

Putāsne, ave, nōs tardiōrēs futūrōs esse?

Ita timeō. Hōra quota est ex hōrologiō tuō?

Nunc hōra ferē tertia est. Estne statiō procul?

Fēlīciter, Gulielme, illa est proxima. Sed eccam ipsam! Nōnne illam ex fenestrā raedae vidēs?

Certē. Iam vehicula in viā ferreā stant et ēmittit crēbrās vapōris nūbēs locomōtus.

Ecce nōs! Impedīmenta, raedārī, ubi sunt?

Altera cista, domine, in carrō, altera iam in statiōne est.

Bene nārrās. Tū curre, Gulielme, quam celerrimē et duās tesserās eme usque ad Bostoniam, ego impedīmenta interim cūrābō.

(mox revertēns) Ecce tesserās! Impedīmentane tūta?

Tūta omnia; quīdam ea in vehiculō dēpōsuit. Age, properā, tintinnābulum audiō. Cōnscendāmus.

Meherclē, quanta multitūdō! Eccam sēdem vacuam, ave. Num omnēs hī Bostoniam proficiscuntur?

Minimē vērō, mī puer, aliī aliam in urbem iter faciunt.

Abestne Bostonia longē?

Circiter mīlia passuum ducenta abest. Sed ubinam gentium est meum umbrāculum?

Mē miserum, in statiōne id relīquī!

Quid audiō? In statiōne? Utinam tū quoque, pessime, illīc essēs!

Quae, discipule, in pēnsō hodiē tractantur?

Āh! Magister, dolōri est mihi quod pēnsum nōn didicī.

Quid nōn, male? Num habēs ūllam excūsātiōnem?

Certē habeō. Gulielmus, puer mihi amīcissimus, caelō serēnō, domō profectus hodiē pervēnit, et diēs paucōs apud mē manēbit. Illō autem praesente, sānē ego studēre nōn poteram.

Tibi īgnōscendum. At hāc hōrā aliō modō ūtāmur āc dē Cicerōne, sī tibi placet, inter nōs colloquāmur.

Libenter, nam iste mē semper māximā admīrātiōne movet. Quanta potestās in eō, quanta facultās, quanta ēloquentia!

Bene dīcis, quamobrem hunc minimē satis possum admīrārī. Paucīs ante diēbus illud opusculum Dē amīcitiā iterum lēgī quō nihil profectō melius esse potest.

Adhūc ego quidem tantum ōrātiōnēs ēius vīdī. Quid scrīpsit amplius?

Ille omnia scrībendī genera cōnātus est, et senex, dēfessus rēbus adversīs, cōnsōlātiōnem philosopiae petīvit et scrīpsit multōs dē hāc rē librōs.

Tum, crēdō, Dē amīcitiā scrīptum est.

Ita fuit. Id est opusculum plēnum sapientiae praeceptōrumque praesertim iuvenibus optimōrum.

Quantī Cicerō ipse amīcitiam aestimat?

Audī, mī puer, et tenē memoriā haec ōrātōris verba: "Nihil ā dīs immortālibus melius habēmus, nihil iūcundius quam amīcitiam."

Aperī! Aperī!

(intus) Quis pulsat? Quid vīs?

Ennium vidēre, tuum dominum, volō. Estne iste domī?

Domī nōn est. Venī aliō diē.

(Nāsīca, quī sēnsit illam dominī iūssū id dīxisse, tamen cum silentiō concēdit. Proximō diē Ennius domum Nāsīcae sē contulit.)

Aperī, bone! Nōnne mē audīs? Quid cessās?

(caput ex fenestrā superiōre exserit) Ō, salvē, Ennī! Quid istīc faciēs? Nōlī, obsecrō, iānuam frangere.

(cum īrā) Quid nōn aperīs? Iam claudus, herclē, alterā manū sum duās iānuam inimīcam per hōrās pulsandō. At minimē hōc feram. Tū vērō, inquam, aperī quam celerrimē.

Nōlī īrāscī, optime! Quid tandem intus vīs?

Tēcum colloquī volō.

Mēcum? Nōnne vidēs, inepte, mē nōn domī esse?

(attonitus) Per deōs! Tū nōn domī? Certē nōn es apud tē. Āmīsīstīne mentem?

Minimē vērō, sed tū, Ō Enni, homo impudēns es, nam ancillae tuae dīcentī tē domī nōn esse crēdidī; tū autem mihi nōn crēdis ipsī. Abī! Venī aliō diē.

Heu! Heu! Ubinam gentium es, Galatēa, meae dēliciae, mea vīta? Tē vidēre quid nōn mihi licet? Quid semper, mē vīsō, fugis māximā celeritāte? Nōnne intellegis, puella pulcherrima, mē ardentī amōre captum esse? Iam, Galatēa, amābō tē, venī, et iam tandem altō ex marī tuum pulcherrimum caput tolle.

(quae sēsē nunc ostendit) Cūr, Cyclōps, mē aeternum petere nōn cessās? Numquam, numquam tē quidem amātūra sum, neque mihi persuadēre potes neque tua faciēs, herclē, mihi ferenda est.

Ō, certē ego mē nōvī; nūper enim, ubi mē in aquā pūrā vīdī, mea forma mihi māximē placuit. Spectā quantus sim! Iūppiter ipse, quī in caelō rēgnat, nōn māior quam hōc corpus est.

At tamen tibi oculus tantum alter est, quamobrem alter oculus tibi, antequam mē obtineās, obtinendus est.

Nōlī illūdere, Galatēa, nam mihi nunc cūra māxima faciēī est. Quotīdiē capillōs rigidōs rastrō pectō, et herī barbam longam tibi recīdī falce, atque mūnera quoque domī tibi habeō.

Mūnera dīcis? Parva et facilia sine dubiō sunt illa, fortassē capra vel pār columbārum.

Errāvīstī. Ego tibi habeō… Mē miserum, mea puella iterum fūgit! Ita mē quotīdiē fallit. Ei mihi!

Salvē, amīce! Quō īs?

Et tū salvē! Ego ad tabernam librāriam itūrus sum. At venī, obsecrō, mēcum.

Vērō āc libenter. Vīdīstīne hodiē ācta diurna?

Minimē vīdī; nam quīdam, dī supplicium dē eō sūmant, haec ex sacculō meō clam ēripuit. Quid, obsecrō, rogās! Estne aliquid novī?

Eurōpa vērō, mē iūdice, magis magisque avida bellī vidētur; vereor igitur nē bellum māximum paucīs in mēnsibus audiāmus.

Itane? Cūr ita iūdicās?

Multīs dē causīs. Prīmum omnēs gentēs, alia aliā ex causā, bellum exspectant, et omnibus cōpiae paene innumerābilēs sunt, quae sōlae, ut opīnor, māgnō incitāmentō sunt bellō.

Exīstimāsne autem omnēs inter sēsē gentēs pūgnātūrās esse?

Sarmatia, meā quidem sententiā, ut Nōricum vincat, operam dabit; etenim Alexander, Nōricō vīctō, sē urbe Constantīnopole potītūrum spērat. Nē hōc fīat, Germānia auxilium ex foedere Nōricō dabit et deinde aggrediētur Germāniam Gallia.

Vēra dīcis; at Gulielmus imperātor, ut fāma est, causās bellī tollet.

Cupit sed nōn poterit, ergō ipse imperāvīt ut cīvēs oppida omnia mūnīrent atque lēgātī, quī abessent, ad legiōnēs suās statim reverterentur.

Nōnne est Germānia validior Galliā?

Difficile est sententiam dē hāc rē dīcere.

Dīs immortālibus grātiās agāmus proptereā quod Americānī sumus. Numquam nostram ad patriam bellum perveniet.

Heu! Heu! Siste! Siste! Quid faciēs! Quid est tibi! Heu mē miserum! Heu caput meum! Obsecrō, amīcī, repellite hunc scelestum.

Quārē ita clāmās, pater cārissime? Tantum trēs plāgās tibi dedī. Tacē, inquam, tacē! Sī nōn tacēbis, multō plūs accipiēs.

Heus tū, puer! Dasne plāgās, pessime, tuō patrī? Nōnne deōs verēris?

Certē vereor; huncce tamen meritō verberābam, nam hic quidem mē puerum parvum saepissimē verberābat. Numquam, mī pater, istārum verberātiōnum veterum oblīviscī poterō.

At patris est, mī fīlī, līberōs suōs verberāre, et tē, ut melior fierēs, minimē autem quia id mihi erat dulce, verberāvī. Nisi tē amāvissem, id nōn fēcissem.

Ego, crēde mihi, tuī beneficī minimē immemor sum; nunc vērō ego tē amō pariter, et pariter volō tē fierī meliōrem; itaque "Similia," ut āiunt, "similibus cūrantur." Tū profectō verberandus es. Quid aliud vīs?

Neque verba tua, male, neque plāgae mihi placent. Per deōs, amīcī, quid mihi faciendum est?

Utinam tē monēre possēmus! Quid herclē dē nōbīs fīet, sī licet ut puerī ita loquantur!

Age, age, Henrīce! Forīs mēcum hodiē venī. Intus domīque diem ex diē, quamquam nōn es rōbustō corpore, manēs.

Vērō āc libenter. Quotīdiē exīre multō māllem, sī pōssem; sed aliud ex aliō mē prohibet. At quō tandem itūrus es?

Eāmus, sī vīs, ad flūmen. Quam dulce est in umbrā grātā sedēre et murmur aquārum audīre!

Bene nārrās. Quam serēnum caelum! Quam fulgēns sōl! Et nunc omnis ager, nunc omnis parturit arbos, nunc frondent silvae, nunc formōsissimus annus.

Meherclē, mī frāter, tū vim scīs Latīnī! Tūne ipse scrīpsīstī istōs versiculōs?

Utinam pōssem! Vergilius, poēta ille ingeniō māximō, eōs scrīpsit. Ecce flūmen videō. Amāsne nāvigāre?

Quid? Amō? Sed scīs prōverbium illud, "Omnia dēsunt illī cui pecūnia dēest." Heu, heu!

Quantī cōnstat cymbam condūcere?

Quīnque sestertiīs cōnstat. At quārē rogās?

Proptereā quod litterās cum pecūniā domō hodiē accēpī. Est igitur mihi in animō cymbam condūcere, sed timeō nē pater mihi īrāscātur.

Ego minimē timeō, nam pater semper hortātur ut nōs quotīdiē exercitātiōne ūtāmur. Quid melius esse potest quam nāvigāre?

Ita est ut dīcis; ergō nāvigēmus. Eccam cymbam. Utrum māvīs rēmigāre an clāvum tenēre?

Tū prīmum, deinde ego rēmigābō.

(māgnā vōce) Heus, aliēne! Quis tandem tū es? Unde vēnīstī? Utrum mercātor es an pīrāta?

(cum formīdine) Minimē pīrāta, domine, sed hērōs Graecus Trōiā cum sociīs meīs domum nāvigō.

Ubi igitur nāvem tuam relīquīstī?

(cum dolō) Heu, heu! Nūllam nāvem habēmus; nam tanta tempestās dum ad hanc īnsulam nāvigāmus coorta est ut nōs, nāve fractā, sōlī superessēmus.

At mihi ostende quid tuā manū teneās.

Eccum, Ō Cyclōps, vīnum antīquissimum dilcissimumque. Pōtā, domine, ut sentiās quae in nāve nostrā pretiōsa fuerint.

(quī pōtat) Ha, ha, ha, meherclē, hōc vīnum dīs immortālibus idōneum est. Cum vītēs plūrimae in hīs terrīs sint, tamen nēquāquam tāle ferunt nectar. At dīc mihi quod nōmen tibi sit.

Hominēs mē Nēminem nōminant, Cyclōps, cum hōc ā mē petās.

Nēminem igitur plūs vīnī fundere iubeō. Audīsne?

Audiō, Cyclōps, et hōc vīnum, obsecrō, sit meum tibi dōnum. Nōnne tū vīs mihi prō dōnō meō quidquam referre?

Procul dubiō; ego enim tē, quia mē tam fēstīvum fēcīstī, prō amīcō habeō. Quā dē causā omnēs prius sociōs tuōs edam quam tē interficiam. Hōc estō meum dōnum.

(Cyclōps ebrius it dormītum.)

Satis admīrārī Lacedaemoniōs antīquōs, Scīpiō, ut cīvēs et mīlitēs, nōn possum. Paene vērō antīquīs Rōmānīs antecellunt.

Illī vērō, ut dīcis, Laelī, māximā dīgnī sunt admīrātiōne. Praesertim ut mīlitēs eōs laudō. Plēnī omnēs sunt librī, plēnae rērum scriptōrum vōcēs clārae eōrum virtūtis.

Bene nārrās, verba autem tua fābulam dē moenibus Lacedaemoniīs in memoriam redūcunt. Hostis forte glōriātus est facillimum urbem Lacedaemonem expūgnāre futūrum, proptereā quod nūllō modō illa mūnīrētur. Quīdam Lacedaemonius, hōc audītō, respondit urbem suam moenia habēre inexpūgnābilia, vidēlicet, decem mīlia mīlitum quōrum quisque esset later.

Ha, ha, bene dictum! Audīvī autem in istō exercitū esse quendam mīlitem quī claudus esset alterō pede. Illē, cum aliquis dīxisset nōn bellō sē idōneum esse, respondit sē proelium commissūrum esse ut pūgnāret, minimē ut curreret.

Ō respōnsum excellēns! Illī quidem fuērunt verbīs paucīs multīsque factīs et iactātiōne parvā magnāque virtūte. Āgis etiam, rēx Spartānus, ut fāma fert, glōriābātur cīvēs suōs numquam quaesīvisse quot essent hostēs sed ubi essent.

Revertere, pessime, revertere, inquam, āc vectūram solve tuam.

Iterum atque iterum clāmā, Charōn, sī hōc tibi placeat.

Redī, solve, audīsne? Trāns Stygem trānstulī tē.

Numquam ā mē quidem obolum sūmēs meī trānsferendī causā.

Quid herclē nōn?

Proptereā quod nōn ūllum habeō.

Quid? Num fierī potest ut quisquam sit quī ūnum obolum nōn habeat!

Nēsciō utrum alius tam pauper sit necne. Egomet nūllum habeō.

Sed in flūmen tamen tē iaciam, nisi statim solvēs.

Et ego tibi caput baculō meō frangam, nisi statim tacēbis.

Tē liberābō minimē ego.

At quōmodō id quod nōn habeō accipiēs?

Nōnne scīs Stygem obolō dandō trānseundam esse?

Ego sciēns habeō nihil. Estne necēsse hōc plūs quam mīlliēs audiās?

Tū autem prīmus sine obolō trānsierīs.

Iam vectūram auxilium tibi dandō solvī; etenim ego et sentīnam exhauriēbam et ūnus, mīrābile dictū, viātōrum rīdēbam. Omnēs aliī flēbant.

Tamen haec obolō nōn mūtābō. Dā vectūram. Fierī aliter nōn potest.

Nōn dare possum. Nōnne audīs?

Fallendōne tē ēlāpsūrum spērābās? Quid teneās manū tuā ostende.

Hōc tuā minimē rēfert.

Ubinam gentium, Mercurī, hunc scelestum invēnīstī?

Mer. Nōnne, obsecrō, nōstī istum? Est Menippus philosophus, quī nihil cūrat.

Sī iterum tē, pessime, capiam…

Sānē, sī capiās, optime; sed mē quidem numquam bis capiēs. Valē.

Periī: Ctēsiphōnem audīvī fīlium ūnā fuisse in illō malō cum Aeschinō. Sī haec vēra sunt, persuāsit eī ille impūrus, satis sciō. Sed eccum, Syrum īre videō, ex hōc ubi fīlius sit iam sciam. Atquī herclē hic dē illō grege est, et sī mē eum quaeritāre sēnserit numquam scelestus dīcet. Nōn ostendam id mē velle.

Ehem, Demea, tē haud aspēxeram; quid agitur?

Quid agitur? Vestram nōn possum satis mīrārī ratiōnem.

Est herclē inepta, nē dolō dīcam, absurda. Piscēs cēterōs purgā, Dromō: congrum istum māximum tantisper in aquā lūdere sinitō: ubi ego redierō exossābitur: prius nōlō.

Ō haec scelera!

Mihi quidem haud placent, et saepe clāmō. Haec salsāmenta, Stephaniō, fac pulchrē mācerentur.

Frātris mē quidem pudet pigetque.

Nimium inter vōs, Dēmea (nōn quia praesēns ades hōc dicō), pernimium interest. Tū, quantuscumque es, nihil nisī sapientia es, ille est somnium. Num sinerēs vērō illum tuum haec facere?

Sinerem illum? Nōnne sex tōtis mēnsibus prius olfēcissem, quam ille quidquam coepisset? At eum vīdīstī hodiē?

Tuumne fīlium? Arbitror istum aliquid rūrī iamdūdum agere.

Scīsne satis hunc ibi esse?

Oh, egomet eum proficiscī vīdī.

Optimē est: verēbar nē hīc esset.

Fīnis