Initium

Hic est nāsus. Quid est?

Nāsus est.

Nāsum tangō. Quid tangō?

Nāsum tangis.

Hic est oculus. Quid est?

Oculus est.

Oculum tangō. Quid tangō?

Oculum tangis.

Hic est capillus. Quid est?

Capillus est.

Quid tangō?

Capillum tangis.

Hic est digitus. Quid est?

Digitus est.

Quid ērigō?

Digitum ērigis.

Quid premō?

Digitum premis.

Hī sunt oculī. Quī sunt?

Oculī sunt.

Oculōs claudō. Quid claudō?

Oculōs claudis.

Quid aperiō?

Oculōs aperīs.

Hī sunt digitī. Quī sunt?

Digitī sunt.

Quid ērigō?

Digitōs ērigis.

Quid premō?

Digitōs premis.

(ūnum modo ērigēns) Quid nunc ērigō?

Digitum ērigis.

Quid premō?

Digitum premis.

Quī sunt hī?

Digitī sunt.

Quid ērigō?

Digitōs ērigis.

Quid est hīc?

Digitus est.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

Mārcī libellus est. Cuius est libellus?

Mārcī est libellus.

Mārce, cape libellum tuum. Cuius libellum capit Mārcus?

Suum libellum capit Mārcus.

Mārce, Sextō libellum tuum dā. Cui Mārcus libellum suum dat?

Sextō Mārcus libellum suum dat.

Quis libellum suum Sextō dat?

Mārcus libellum suum Sextō dat.

Quis libellum Mārcī capit?

Sextus libellum Mārcī capit.

Cuius libellum capit Sextus?

Mārcī libellum capit Sextus.

Quīnte, tange capillum Decimī. Cuius capillum tangit Quīntus?

Decimī capillum tangit Quīntus.

Quis Decimī capillum tangit?

Quīntus Decimī capillum tangit.

Quid tangit Quīntus?

Capillum Decimī tangit Quīntus.

Sexte, cape libellum Mārcī et Quīntō dā. Cuius libellum capit Sextus?

Mārcī libellum capit Sextus.

Cui Sextus libellum Mārcī dat?

Quīntō Sextus libellum Mārcī dat.

Quid Sextus Quīntō dat?

Libellum Mārcī Sextus Quīntō dat.

Cuius libellum Sextus Quīntō dat?

Mārcī Libellum Sextus Quīntō dat.

Quis libellum Mārcī Quīntō dat?

Sextus libellum Mārcī Quīntō dat.

Libellōs discipulōrum colligō. Quid colligō?

Libellōs discipulōrum colligis.

Quōrum libellōs colligō?

Discipulōrum libellōs colligis.

Discipulīs libellōs distribuō. Quibus libellōs distribuō?

Discipulīs libellōs distribuis.

Quid discipulīs distribuō?

Libellōs discipulīs distribuis.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

Decime, aperī iānuam. Quid Decimus aperit?

Iānuam aperit Decimus.

Quis iānuam aperit?

Decimus iānuam aperit.

Haec est crēta. Quid est?

Crēta est.

Cape crētam, Sexte, et Mārcō dā. Quis crētam capit?

Sextus crētam capit.

Quid est id quod Sextus capit?

Crēta est id quod Sextus capit.

Cui crētam dat Sextus?

Mārcō crētam dat Sextus.

Quid Mārcō Sextus dat?

Crētam Mārcō Sextus dat.

Mārce, claude fenestram. Quis fenestram claudit?

Mārcus fenestram claudit.

Quid claudit Mārcus?

Fenestram claudit Mārcus.

Quid est id quod Mārcus claudit?

Fenestra est id quod Mārcus claudit.

Fenestra nunc est clausa. Quālis est fenestra?

Clausa est fenestra.

Quīnte, tange fenestram clausam. Quis fenestram clausam tangit?

Quīntus fenestram clausam tangit.

Quid tangit Quīntus?

Fenestram tangit Quīntus.

Quālem fenestram tangit Quīntus?

Clausam fenestram tangit Quīntus.

Crēta est alba. Quālis est crēta?

Albā est crēta.

Quid tollō?

Crētam tollis.

Quālem crētam tollō?

Albam crētam tollis.

Sexte, spectā fenestrās. Quis fenestrās spectat?

Sextus fenestrās spectat.

Quid spectat Sextus?

Fenestrās spectat Sextus.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

Quae sunt membra corporis?

Digitus, oculus, nāsus sunt membra corporis.

Bene respondēs. Quid nāsō facimus?

Olfacimus nāsō.

Quō īnstrūmentō olfacimus?

Nāsō olfacimus.

Quid nāsō olfacimus?

Odōrem nāsō olfacimus.

Quālem odōrem nāsō olfacimus?

Bonum odōrem et malum nāsō olfacimus.

Quot habēs oculōs?

Duōs habeō oculōs.

Quid oculīs facis?

Videō oculīs.

Quibus īnstrūmentīs vidēs?

Oculīs videō.

Quid oculīs vidēs?

Discipulōs et magistrum oculīs videō.

Quot discipulōs et quot magistrōs oculīs vidēs?

Multōs discipulōs et ūnum magistrum oculīs videō.

Quot digitōs habēs?

Decem digitōs habeō, quīnque ā sinistrā et quīnque ā dextrā.

Quid facis digitīs?

Stilum et libellum digitīs teneō.

Quibus īnstrūmentīs stilum et libellum tenēs?

Digitīs stilum et libellum teneō.

Aurēs et pēs et ōs sunt alia corporis membra. Quae sunt alia corporis membra?

Aurēs et pēs et ōs sunt alia corporis membra.

Quot habēs aurēs?

Duās habeō aurēs.

Quid facis auribus?

Audiō auribus.

Quibus īnstrūmentīs audīs?

Auribus audiō.

Quid auribus audīs?

Sōnum auribus audiō.

Quot habēs pedēs?

Duōs habeō pedēs.

Quid facis pedibus?

Ambulō pedibus.

Quibus īnstrūmentīs ambulās?

Pedibus ambulō.

Et quid ōre facimus?

Ēdimus ōre.

Quid in ōre est?

In ōre est lingua, et dentēs.

Quid linguā facimus?

Respondēmus linguā.

Quō īnstrūmentō respondēmus?

Linguā respondēmus.

Quid dentibus facimus?

Mordēmus dentibus.

Quibus īnstrūmentīs mordēmus?

Dentibus mordēmus.

Quid dentibus mordēmus?

Cibum dentibus mordēmus.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

Quis est discipulus quī bene intellegit?

Mārcus est discipulus quī bene intellegit.

Quis est discipulus quem laudō?

Mārcus est discipulus quem laudās.

Quī sunt discipulī quī bene possunt intellegere?

Eī bene possunt intellegere quī animum semper attendunt.

Quī sunt discipulī quōs reprehendō?

Discipulī quōs reprehendis animum nōn attendunt.

Quis est discipulus cuius librum teneō?

Quīntus est discipulus cuius librum tenēs.

Quī sunt discipulī quōrum capita tangō?

Mārcus et Sextus sunt discipulī quōrum capita tangis.

Quis est discipulus cui librum dō?

Mārcus est discipulus cui librum dās.

Quī sunt eī quibus chartam distribuō?

Discipulī sunt eī quibus chartam distribuis.

Quid est haec quam digitīs teneō?

Crēta est quam digitīs tenēs.

Quid est īnstrūmentum quō scrībimus?

Stilus est īnstrūmentum quō scrībimus.

Quae sunt membra corporis quibus ambulāmus?

Pedēs sunt membra corporis quibus ambulāmus.

Vidētisne fenestrās quae sunt apertae?

Vidēmus fenestrās quae sunt apertae.

Quālēs sunt fenestrae quās vidētis?

Apertae sunt fenestrae quās vidēmus.

Ubī sunt arborēs quārum frondēs cadunt?

In hortō sunt arborēs quārum frondēs cadunt.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

Pater meus est mīles; pugnat et patriam contrā hostēs dēfendit; fortior est tuō patre.

Sed sapientior est pater meus, et frāter mihi est audācior patre tuō.

Avunculus meus omnium est audācissimus.

Sed sapientior est patruus meus; Graecam linguam intellegit.

Quid autem dē necessāriīs? Alius aliō prūdentior vel audācior; quis iūdicāre potest? Sed dē nōbīs ipsīs facile est iūdicāre. Quīn comparāmus? Uter prōcērior est? (Alter alterī statūram suam comparat.)

Prōcērior sum Quīntō.

Sed ego prōcērior quam Mārcus.

Ego autem Mānliō prōcērior sum.

Ego tē prōcērior sum, Sexte.

Ita enim vērō. Nōn equidem invideō. Sapientior saltem sum; mēns corporī praestat. Aenigmata audītē, et solvere temptātē. Prīmum audītē aenigma:

• • Seu mea membra legis dextrōrsum, callide lēctor,
  • sīve sinistrōrsum, semper habēs eadem.
  • Maxima sum nāvī spēs, et fortūna colōnī,
  • dē mē, dum crēscō, supplicat ille deō.

Potestne solvere, Mānlī?

Minime. Mārcum rogā. Ille mē est sapientior.

Mānliō fortasse sapientior sum, sed nōn possum hoc solvere. Quīntum rogā; ille multō sapientior est quam ego.

Nōn difficile est solvere. Est seges.

Mactē virtūte! Omnium sapientissimus es, Quīnte.

Sumne sapientior quam tū, Sexte?

Ego nesciō. Aenigma nōbīs dīc.

Audīte igitur:

• • Sum magnō quī caelum umerīs mōlīmine portō;
  • vertis mē, sum fōrma iubēns intrāre chorēās.

Difficilius est meō aenigmate. Solvere nōn possum.

Dīc nōbīs respōnsum, Quīnte. Sapientior es Sextō.

Nōn ita difficile est. Atlās est respōnsum.

Ego nōn intellegō.

Ō pudor! Stultior est nōbīs, Sexte. Nōnne Atlās caelum umerīs portat? Et sī Atlās vertis fit verbum saltā.

Spectā mīlitem. Quid dextrā tenet?

Pīlum dextrā tenet.

Ubī pīlum tenet?

Dextrā pīlum tenet.

Quid dextrā facit?

Tenet pīlum dextrā.

Quid sinistrā tenet?

Scūtum sinistrā tenet.

Ubī scūtum tenet?

Sinistrā scūtum tenet.

Quid sinistrā facit?

Tenet scūtum sinistrā.

Quid dē balteō mīlitis pendet?

Gladius dē balteō mīlitis pendet.

Quid in capite gerit?

Galeam in capite gerit.

Ubī est galea?

In capite mīlitis est galea.

Quid facit galea?

Dēfendit caput mīlitis galea.

Quid pectus dēfendit?

Lōrīca pectus dēfendit.

Brācae crūra mīlitis tegunt. Quid crūra mīlitis tegit?

Brācae crūra mīlitis tegunt.

Quid tegunt brācae?

Crūra mīlitis tegunt brācae.

Quid pedēs mīlitis tegit?

Caligae pedēs mīlitis tegunt.

Quid scūtō facit mīles?

Vulnera ā corpore mīles scūtō arcet.

Quid pīlō et gladiō facit?

Pugnat pilō et gladiō; hostēs vulnerat et interficit.

Quid aliud?

Patriam dēfendit.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēte.

(Forēs pulsat) Num dormiunt omnēs? Aperī iānuam!

Quis tam vehementer forēs pulsat? Num ārdēmus?

Salūtātor sum. Licetne mihi patrōnum salūtāre?

Cūr ita māne ades? Prīma modo est hōra. Audī! Gallus cantat.

Errās. Tardus est gallus, namque secunda iam est hōra. Ecce, aliī adsunt clientēs.

Adestne patrōnus? Licetne nōbīs intrāre?

Intrāte omnēs. Dominus adest, sed eum vidēre nōn vultis. Salūtant clientēs patrōnum, sed rē vērā petunt sportulās.

Sportulās nōbīs dā, pessimē. Necesse est sine morā abīre. (Iānitor clientēs per vestibulum in ātrium dūcit.)

Ecce, in mēnsā sunt sportulae. Accipite atque abīte. (Clientēs sportulās capiunt et abeunt.)

Patrōnum nōn videō. Patrōnum salūtāre volō.

In tablīnō epistulās scrībit. Sed, ecce, iam ad nōs venit.

Salve, optime. Tē laetus salūtō. Valēsne?

Grātiās tibi agō. Satis bene valeō. Tū bonus es cliēns; nōn modo sportulam accipere, sed etiam mē salūtāre vīs. Sportulam bonam tibi dō.

Grātiās tibi agō, optime patrōne. Valē. (Sportulam accipit, et per vestibulum exit. Dum in viā stat sportulam īnspicit.) Multum inest. Ecce, caulem videō, duo ōva, aliquantulum pānis. Caulī fortasse nōn ita viridis est color; lapidōsus est pānis... Sed carnem olfaciō. (Būbulam extrahit.) Ō nāsum meum! (Nāsum digitīs comprimit.) Odor abōminandus est! Abōminandus patrōnus, iānitor abōminandus! (Iānitōrem vocat.) Heus tū! Iterum pande forēs.

Quid, malum, clāmās? Dominō meō, bonō cīvī, patrōnō optimō maledīcis?

Būbulam spectā, vel nāsum potius adhibē.

(Būbulam olfacit.) Bene olet carō. Nāsī, nōn carnīs, est culpa.

Sī ita tibi placet, tibi licet habēre. Tū, quī ōstium pandis, pande os et admitte būbulam. Nōnne bene olet? Nōnne bene sapit? Ēs tōtam. Quid ita respuis? Admitte iterum. Dominus tuus, bonus cīvis, optimus patrōnus, optimam habet būbulam. Sed tū disce prōverbium: "Magna est vēritās et praevalet." Valē.

Magister intrat.

Salvē, magister.

Salvēte, discipulī. Habētisne librōs et libellōs et stilōs?

(manum tollit) Libellum nōn habeō, magister.

Stilum nōn habeō, magister.

Librum nōn habeō, magister.

Ō puerōs abōminandōs! Oportet vōs omnia semper vōbīscum adferre.

Novum libellum, sīs, mihi dā, magister.

Tū, Sexte, novum libellum Mārcō dā. (Sextus libellum Mārcō dat.)

Grātiās tibi agō.

Et tū, Quīnte, stilum Lūciō dā. (Quīntus stilum Lūciō dat.)

Grātiās tibi agō.

Et tū, Antōnī, librum Decimō dā. (Antōnius librum Decimō dat.)

Grātiās tibi agō.

Nunc oportet nōs recitāre. Aperīte librōs. (Mārcus lūdit.) Ō pessime, abōminande, scelerātissime, lūdis! Cape ālās tū, et, tū, pedēs tenē. Nunc in umerōs eum tollite dum ego virgīs caedō.

Ō magister, parce, parce! Ō tergum meum, quantum dolet! Ō! Ō!

Nunc cōnsīde et nōlī iterum lūdere dum ego doceō.

Nōnne audīs sonum, magister? Iānuam pulsat advena.

Audiō. Iānuam aperī, Mārce.

Mārcus iānuam aperit. Physiognōmōn intrat.

Salvē, magister. Salvēte, discipulī. Ego sum physiognōmōn.

Salvē, tū quoque, ō physiognōmōn. Sed cūr ad nōs venīs?

Licetne mihi capita puerōrum pertractāre et mōrēs nātūramque ūnīus cuiusque expōnere?

Licet tibi hoc facere, sī potes. Surgite, puerī, et ad physiognōmonem venīte.

Physiognōmōn Decimī caput pertractat.

Tumōrem magnum sentiō. Tū es puer sapiēns, immō vērō sapientissimus.

(Mārcō in aurem dīcit) Pater mihi hunc tumōrem calceō suō fēcit.

Nunc tū venī. (Digitō Mārcum dēmōnstrat.) Quid est tibi nōmen?

Mārcus est mihi nōmen. (Physiognōmōn caput Mārcī pertractat.)

Trēs habēs magnōs tumōrēs; ūnum ā dextrā, ā sinistrā duōs. Omnium sapientissimus es.

(submissā vōce) Tumōrēs in capite sunt quia herī ad terram cecidī.

Ō physiognōmōn, et magistrī, sīs, caput pertractā.

Licetne mihi caput tuum pertractāre, domine?

Ego nōn recūsō. (Physiognōmōn caput magistrī pertractat.)

Ūnus, duo, trēs, quattor, quīnque, sex, septem, octō, novem, decem! Tumōrēs tuōs numerāre nōn possum! Tōtum caput plēnum est tumōribus. Immō vērō nōn caput, sed tumōrēs, habēs. Omnium stultissimus, crūdēlissimus...

(interpellat) Tacē, īnsānissime! (Ferulam suam capit et physiognōmonis caput pulsat.) Nunc, accipe tū quoque capitis tumōrem. Ūnum, duōs, trēs, quattuor, quīnque, sex, septem, octō, novem, decem!

Physiognōmonem ē lūdō expellit.

Magister discipulōs hōrās numerāre docet.

Iam tertia est hōra. Post tertiam quota erit hōra, Mārce?

Quārta post tertiam erit hōra.

Bene, et quota post quārtam, Sexte?

Quīnta post quārtam erit hōra.

Rēctē respondēs, sapiēns eris. Sed aliquid difficilius interrogābō. Post duodecimam quota erit hōra?

Nesciō.

(manum tollēns) Ego dicam, magister, sī mē interrogābis.

Tē virgīs caedam, sī iterum interpellābis. Nunc, Sexte, sī numerās, quotus erit numerus post duodecimum?

Tertius decimus.

Iterum igitur tē interrogābō. Quota erit hōra post duodecimam?

Tertia decima.

Minime. Numerōs rēctē numerās, sed hōrās nōn ita dīcimus.

(iterum interpellāns) Ego sci

Rēctē expōnis. Sed dolēbis, quod mē iterum interpellāvistī. Hūc venīte, Mārce et Sexte. Pūblium in umerōs tollētis et ego virgīs caedam.

Mārcus et Sextus Pūblium in umerōs tollunt dum magister virgīs caedit.

Ō magister, parce mihi! Sedēre nōn iterum poterō. Parce!

Parcam tibi, sī nōn iterum interpellābis.

Grātiās! Nōn iterum interpellābō.

Līberāte eum, Mārce et Sexte. Sinite cōnsīdere.

(summissā vōce) Nōn cōnsīdam, sed stābō.

Nunc pergēmus. Post duodecimam hōram erit prīma hōra noctis, nam post diem veniet nox...

(susurrāns) Cum adultus erō, ut magistrō colaphōs dabō!

Iterumne, furcifer? Vae tergō tuō, mox ut numquam anteā dolēbit. Sed novās et validiōrēs virgās quaeram. (exit)

Ego effugiam. Cum redībit magister mē nōn inveniet! (per fenestram effugit)

In vīllā Mārcī patris, māter et pater ientāculum edunt.

Ubī sunt Quīntus et Sextus et Mārcus?

Omnēs excitāvī. Venient mox; immō vērō iam veniunt.

Quīntus et Sextus intrant.

Salvē, māter! Salvē, pater! (Sextus calceōs suōs quaerit.)

Patrem salvēre iubē, Sexte.

Salve! Calceōs meōs invenīre nōn possum.

Ō pessime, neglegēns es. Venī hūc. Ō puer abōminande! Collum nōn lāvistī, comās nōn pexistī. Abī iterum ad cubiculum tuum et collum lavā comāsque pecte. (Exit Sextus.)

Omnēs ientāculum edunt. Quīntus multum ēst et multum bibit.

Dā mihi, sīs, māter, aliquantulum porcīnae.

Nōnne satis iam ēdistī, mī Quīnte? Nōn oportet tē avārum esse. Sī nimis edēs, ex ventre labōrābis.

Nōndum satis ēdī; etiam nunc ēsuriō.

Satis nōn ēdistī, scelerātissimē! Iam tria ōva et multum pānis ēdistī. Nōn licet tibi plūs habēre. (Sextus iterum intrat.)

Mārcus ē lectō surgere nōn vult. In lectō iacet neque ad lūdum īre vult.

Sed oportet eum statim surgere. Cūr nōndum surrēxit?

Quia aegrōtat, mī pater. Ex ventre, ex capite labōrat.

Nimis ēdit Mārcus; nunc ex ventre labōrat. Ego nimis nōn edam.

Tū, tamen, festīnā, Sexte. Ientāculum nōn ēdistī et mox ad lūdum īre tē oportēbit. Accipe aliquantulum porcīnae. (Sextus porcīnam ēst.)

Cūr Sextō porcīnam dās, māter? Mihi nōn dedistī.

Tacē! Omnium avidissimus es. Tū iam tria ōva ēdistī et nunc porcīnam ēsse vīs.

Festīnāte! Iam oportet vōs ad lūdum īre. Valēte! Ego ad Mārcum ībō.

Valē, māter! Valē, pater. Nōs ad lūdum īmus.

In cubiculō Mārcī.

Cūr nōndum ē lectō surrēxistī, Mārce?

Ō māter, aegrōtō! Ex capite, ex ventre labōrō.

Linguam mihi mōnstrā. (Mārcus linguam suam extendit.) Sed rubra est lingua. Satis bene valēs, nōn aegrōtās. Oportet tē ad lūdum īre.

Nōn satis valeō, mea māter; vehementer ex ventre labōrō. Ō ventrem meum! Ad lūdum īre nōn possum.

Mēdicum igitur quaeram. (Māter exīre incipit.)

Ō māter, redī, mea māter!

Quid vīs?

Iēiūnus sum, mea māter, neque ientāculum ēdī. Licetne mihi in lectō ientāre?

Sī ex ventre labōrās, nōn oportet tē ēsse. Sed quid vīs?

Ovā, sīs, et aliquantulum porcīnae.

Babae! Porcīnam tibi nōn dabō. Pultem adferam. (Exit māter.)

(summissā vōce) Ō mē miserum! Pultem nōn amō. Sed necesse est ēsse. Ad lūdum hodiē nōn ībō, quia pēnsum meum nōn fēcī. Ego in lectō iaceō; Sextus et Quīntus in lūdō sunt. Illī scrībunt et recitant, iterum recitant, iterum scrībunt. Ego in lectō iaceō et dormiō.

Māter redit quae pultem adfert.

Nunc, Mārce, pultem adferō. Medicum arcessīvī, quī mox veniet. Accipe pultem. (Mārcus pultem capit et ēsse incipit.)

Hoc mihi nōn placet, māter. Nōnne licet mihi ōvum habēre?

Minime. Nihil nisi pultem tibi dabō. (Iānuam pulsat medicus.) Intrā!

Salvē, mātrōna! Quis aegrōtat?

Salvē tū quoque! Hīc mihi fīlius ex ventre labōrat.

Puerī semper ex ventre labōrant. Nimis edunt, deinde ex ventre labōrant. Manum mihi dā, puerule; pulsum sentiam. Ūnus, duo, trēs, quattuor, quīnque, sex, septem, octō, novem, decem, ūndecim, duodecim, tredecim, quattuordecim, quīndecim, sēdecim, septendecim, duodēvīgintī, ūndēvīgintī, vīgintī. Nunc linguam mihi mōnstrā. (Mātrī in aurem dīcit.) Satis bene valet puer; nōn aegrōtat. Sed ad lūdum īre nōn vult, itaque aegrum simulat. Amārissimum medicāmentum eī dabō. (Clāra vōce.) Vehementer aegrōtat, sed bonum medicāmentum eī dabō.

Licetne mihi ōva esse?

Minimē vērō. Nihil nisi pultem et medicāmentum tibi dabō. (Māter et medicus exeunt.)

Ego medicāmentum nōn bibam. Per fenestram effugiam.

Celeriter ē lectō surgit, vestēs induit, per fenestram exit.

Discipulī in lūdō in sellīs sedent. Intrat magister.

Salve, magister!

Salvēte discipulī! Adsuntne omnēs?

Mārcus, quī aegrōtat, abest. Ex ventre labōrat.

Ille semper aegrōtat--vel aegrum simulat. Is quī semper abest nihil potest discere. Tū, Quīnte, multō eris sapientior quam frāter tuus. Nunc animum attendite omnēs et librōs aperīte! (Sextus per fenestram spectat.) Quem oportet recitāre?

Licetne mihi, magister?

(interpellāns) Tū heri recitāvistī. Hodiē mē oportet recitāre.

Ō magister...

Nōlī interpellāre, Sexte! Mānlius recitāre incipit. (Sextus iterum per fenestram spectat.)

(ē librō recitāns) Ōlim homō quīdam in hortō suō sedēbat...

(interpellāns) In hortō tuō...

Tacē, Sexte! Nōn est "in hortō tuō." Spectā librum. Est "in hortō suō."

(pergēns) ...quī vīnum bibēbat cibumque edēbat...

(interpellāns) Nunc est...

(sevērā vōce) Nōn nunc ēst. Ōlim edēbat. Tū animum nōn attendis, sed per fenestram spectās. Librum spectā et nōlī iterum interpellāre. Sī iterum interpellābis, tē virgīs caedam. Perge recitāre, Mānlī!

In mēnsā erant ōva, pānis...

Dēsiste! Sextus animum nōn attendit.

Sed, magister...

Tacē, improbissimē! Vōcem tuam audīre nōlō. Animum attendō. Perge, Mānlī! (Sextus chartam capit et scrībit.)

In mēnsā erant ōva, pānis, ūvae...

Satis! Improbissimus ille Sextus scrībit. Dā mihi, Sexte, id quod scrīpsistī. (Sextus chartam magistrō dat.)

(recitāns) "Magister mala sūs est." Ō puerum abōminandum, improbissimum, scelerātissimum...

Sed hoc nōn scrīpsī, magister.

Omnium mendācissimus es! Meīs ipse oculīs tē scrībentem vīdī.

Ita, magister. Scrībēbam sed nōn "mala" scrīpsī, sed "māla." Et verbum "ēst" scrīpsī, nōn "est." Nihil mihi dīcere licēbat et per fenestram porcum vīdī māla tua edentem. (Omnēs ad fenestrās ruunt.)

Cōnsīdite omnēs! (Omnēs iterum cōnsīdunt et Sextus dīcere pergit.)

Temptāvī tibi dīcere sed tū semper, "Nōlī interpellāre," exclāmābās. Scrīpsī igitur quia dīcere mihi nōn licuit.

Num rē vērā in hortō porcus pōma mea est?

Immō vērō omnia iam ēdit.

Cūr nōn anteā mihi dīxistī, stulte? Ō mē miserum! Plūs docēre hodiē nōn possum. Licet vōbis abīre. Hodiē discere nōn necesse est. Ego porcum comprehendere temptābō. (Exit)

Puerī exīre incipiunt.

Ō beātum mē! Hodiē nōn discam, sed lūdam. Mārcus in lectō iacet; ego currō, ego saltō!

Mē quoque beātum! Mārcus pultem edet, ego crustulā edam.

Ō miserrimum Mārcum! Ille medicāmentum bibit; nōs porcum vīdimus māla magistrī edentem!

Mēdicus linguam Mārcī spectat.

Nōs triumphum spectābimus.

Quem triumphum dīcis?

Nōnne audīvistī? Post merīdiem Britannōs in triumphō dūcet Iūlius Caesar. Britannōs vīcit et hodiē erit triumphus.

Eugē! Eugē! Ad triumphum ībimus. (Exeunt omnēs.)

Spectātōrēs in viā sacrā pompam spectant.

Ut multī sunt mīlitēs! Iō triumphe!

Spectā gladiōs! Spectā pīla! (Tubicinēs "taratantara" dīcunt.)

Tubicinēs audiō. Iō triumphe!

Iō triumphe! Iō triumphe!

Optima est pompa. Ecce! Vidēsne animālia ista?

Elephantī sunt. Elephantōs anteā nōn vīdī. Ō beātum mē! Iō triumphe!

Et signa mīlitum spectā! Vidēsne tū, Quīnte? Nōn vidēs. Spectātōrēs spectās. Nōlī illōs spectārē. Pompam spectā! Cūr spectātōrēs spectās?

Quia Mārcum videō.

Mārcum nōn vidēs. Ille in lectō iacet.

Videō eum. Ecce! Nōnne tū vidēs?

Ubī est?

Spectā! In summō mūrō sedet.

Ā lūdō sē abstinuit. Nōn aegrōtābat. Magister eum virgīs caedet.

Videō eum. (clāmāns) Mārce, venī hūc!

Minimē vērō. Ad mē venīte! Optimus est locus. Bene vidēre possum.

Omnēs ad Mārcum eunt.

Quōmodo hūc vēnistī?

Nōn aegrōtāvistī. Aegrum simulāvistī, et tē ā lūdō abstinuistī.

Ita vērō. Ad lūdum īre nōluī quia pēnsum meum facere nōn poteram. Sed pessimus ille medicus malum medicāmentum mihi dedit quod bibere nōlēbam. Itaque per fenestram effūgī.

Iō triumphe! Iō triumphe!

Magister tē virgīs caedet.

Nihil cūrō. Pompam spectātē.

Iō triumphe! Iō triumphe!

Vidētisne Britannōs?

Abōminandī sunt omnēs!

Ecce! Ōva pūtida habeō. In Britannōs iaciam.

Dā mihi! Dā mihi! (Omnēs in Britannōs ōva iaciunt.)

Bene! Caput Britannis cuiusdam percussī.

Mactē virtūte! Ōvō meō oculum dextrum Britannicī ducis percussī. Habet! Habet!

Iō triumphe! Iō triumphe!

Cavē, Mārce! Lūdī magistrum videō.

Ō mē miserum! Ego effugiam.

Dē mūrō dēscendit sed magister eum videt.

Tē videō, Mārce! Venī hūc! (Mārcum comprehendit magister.) Abōminande puerule! Ā lūdō tē hodiē abstinuistī. Nunc autem ad lūdum redībimus et virgīs tē caedam.

Ō parce, magister, parce mihi!

Iō triumphe! Iō triumphe! (Magister Mārcum abdūcit.)

Ō magister, vidēsne porcum istum? Ut magnus est.

Porcum dīcis? Ubi est? (Grunnit porcus.)

Ecce! Spectā!

Videō eum. Curre, Mārce, celeriter. Porcum comprehendere temptā. Sī porcum comprehendere poteris, tibi parcam. (Mārcus celeriter currit et porcum comprehendit quem ad magistrum dūcit.)

Ecce, magister! Porcum comprehendī. Nunc oportet tē mihi parcere ut prōmīsistī. (Grunnit porcus.)

Tibi parcam, optimē. Porcum mihi dā!

Magister procum abdūcit. Mārcus ad pompam redit.

Iō triumphe! Iō triumphe!

Anus quīnque pullōs gallumque ūnum in sportā portat.

Quis pullōs emere vult?

Pullōsne dīcis? Ubi sunt? Ō nōs miserōs! Taurum cavē! Ut terribilis est aspectū!

Nōlī timēre, domine! Taurus nōn tē cornū petet.

Hī sunt pullī, domine, Sed quō aufugit ille ēmptor, quī pullōs emere voluit? Cavē! Cavē! Taurus mecastor iterum hūc ruit! Tot rēs molestās numquam anteā ūnō diē percēpī!

Dīs grātiās agō! Taurī cornua nunc manibus tenet agricola. Pullōs, sīs, mihi mōnstrā.

Ecce, pullī! Pinguiōrēs, crēdō, numquam vīdistī.

Placent mihi. Omnēs igitur dā.

Sportam ē manū anus capit, et abīre coepit.

Pecūniam solve, sī pullōs emere vīs.

Nūllam pecūniam mēcum habeō, sed satis est domī. Domum igitur redībō et pecūniam adferam. Pullōs nunc mēcum capiam.

Minime! Nam sī pullōs nunc tēcum capiēs fortasse numquam cum pecūniā redībis.

Pignus igitur tibi dabō. (Gallum ex sportā extrahit, quem anuī dat.) Tertiō abhinc diē redībō et pecūniam prō pullīs tibi dabō. (Exit)

Anus pignere contenta in macellō manet, sed ēmptor numquam redit.

Ecce, pennās perfēcī bīnās. Tū, fīlī, aptā meās meīs umerīs, et agō tuīs tuās aptābō.

Sed ubi est cēra?

Humī est prope ipsās pennās.

Sed sine ignī cēram liquefacere nōn poterō.

Ō mē immemorem! Domī ignem relīquī. Redīte, servī, domum et afferte ignem.

Affīxae sunt pennae. Nunc sum volātūrus.

Nōlī, Īcare, sōlī appropinquāre. Sī altius volāveris, cēra fortāsse liquēscet, et tū cadēs. Volā ad orientem.

Ut grātum est volāre! Quae est urbs illa, mī pater?

Ephesus est. Ephesī est templum Diānae. Ephesum iam advēnimus. Nunc Ephesō abīmus et Mīlētum prōcēdimus. Mīlētī habitant philosophī. Nunc volā ad occidentem.

Ō pater, pater, quam pulchra urbs! Dīc mihi nōmen..

Corinthus est. Corinthī hominēs fabricant aera. Nōn longē abest Sparta. Spartae sunt fortissimī mīlitēs. Nunc multa milia passum volābimus ad occidentem. Hīc vidēs Tarentum. Tarentī nēmō magnī mōmentī habitat. Nunc Brundisium īmus. Neque Brundisiī habitant clārissimī. Sed portus est celeberrimus. Iterum ad occidentem tē verte.

Ecce, pater, urbs maxima. Rōma est. Rōmae habitat Titus, quī artem grammaticam nōn amat. Fortasse nunc dē cāsū locātīvō recitat--Ephesī, Corinthī, Tarentī, Brundisiī, Rōmae, humī, domī. Ō puerum miserrimum! Doleō quod iter āerium nōbīscum nōn facit. Ō pater cārissime, nōnne licet dēscendere et Titum quaerere? Ut gaudēbit nōbīscum volāns!

Sed nūllās habet pennās; volāre nōn poterit.

Quid autem ad rem? Est enim eī magna aquila quam mānsuēfēcit. Aquilae īnsidēns cursum nostrum aequāre poterit.

Dēscendēmus igitur, et Titus nōbīscum volābit.

Vīllae Titī appropinquant.

(per fenestram vocāns) Tite, Tite! Hūc, hūc, venī. Artem grammaticam iam relinque! Īnsidē aquilae quam mānsuēfēcistī; aquila tē per aurās portābit dum nōs volāmus.

Quis vocat? Num somniō?

Nōn est somnium, Tite. Statim tē parā. Nōbīscum volābis.

(aquilae īnsidēns) Eugē, eugē! Ego veniam. Caelum ascende, aquila, et volā cum Īcarō Daedalōque.

Collum aquilae dīligenter retinē, Tite; celeriter volātūrī sumus. Iam Rōmam relinquimus. Rēctō cursū ad merīdiem contendimus. Ecce! Carthāgō nōbīs patet.

Quam pulchra est urbs! Quis hīc habitat?

Carthāginī habitābat Dīdō rēgīna, quae hospitiō excēpit Aenēān, quī Troiā effūgit. Gādēs tamen nunc oportet nōs contendere.

Quid Gādibus est, mī pater, quod oportet nōs vidēre?

Gādibus stant columnae Herculis; est quoque hortus Hesperidum, ubi serpēns aurea pōma cūstōdit.

Ō Daedale, quam maximē cupiō Athēnās vidēre; Athēnīs sunt templa magnifica. Nōnne licet ad orientem redīre? Nōn longum est iter volantibus. Nōlī, sōdēs, recūsāre.

Nōn recūsābō. Verte tē ad orientem, Īcare. Titus vult Athēnās vidēre.

Canis mē mordet. Ā cane mordeor. Ā quō mordeor?

Ā cane mordēris.

Canis fēlem mordet. Ā quō mordētur fēlēs?

Ā cane mordētur fēlēs.

Canis rabidus nōs mordet. Ā quō mordēmur?

Ā cane rabidō mordēmur.

Vōs mordet canis. Ā quō mordēminī?

Ā cane mordēmur.

Canis mīlitēs mordet. Ā quō mordentur mīlitēs?

Ā cane mordentur mīlitēs.

Canem interficiam. Ā quō interficiētur canis?

Ā tē interficiētur canis.

Ā quō nōn iterum mordēbor?

Ā cane nōn iterum mordēberis.

Dominus canem frūstrā quaeret. Ā quō canis frūstrā quaerētur?

Ā dominō canis frūstrā quaerētur.

Ubī sepeliētur canis?

In hortō sepeliētur canis.

Ā quibus fossā fodiēbātur?

Ā nōbīs fossā fodiēbātur.

Quis cūstōdiet ipsōs cūstōdēs?

Ā nūllō cūstōdēs cūstōdientur.

Nunc librōs claudite et sine librīs respondēre cōnāminī.

Librōs claudimus et sine librīs respondēre cōnābimur.

Quot piscēs ā tē captī sunt, amīce?

(quī rē vērā nūllōs cēpit) Nōndum numerāvī meōs. Quot ā tē sunt captī?

Neque ā mē numerātī sunt meī, sed multōs cēpī, duodecim ut putō. (Piscātor alter decem piscēs ab amīcō fūrtim aufert.)

Num ā tē victus sum? Vix crēdere possum. Sed piscēs numerābimus. Cum numerātī erunt, intellegēmus. (Uterque suōs piscēs numerat.)

Duo modo invenīre possum. Reliquī ablātī sunt, nam plūrēs scīlicet ā mē captī erant.

Mentītus es, abōminande. Duo modo piscēs ā tē captī erant, sed dīxistī duodecim. Piscātōrēs glōriārī solent, et tū glōriātus es. Nōn iam ā mē comitāberis. Mendācem ōdī. Decem piscēs, quī ā mē captī sunt, domum aderam et coquam.

Rem intellegere nōn possum. Plūrēs piscēs ā mē erant capit quam in lintre inventī sunt...

Benignē tē ūtar. Cum piscēs meī coctī erunt ad cēnam venīre tibi quoque licēbit.

Grātiās tibi agō. Laetus veniam. Benignissimus sānē es.

Nōlī ita dīcere. Inter amīcōs commūnia dēbent esse omnia.

Tū mancipia dispōne, et suō quemque in ōrdine collocā; pedēsque gypsō obline; sīc vēnālēs esse vidēbuntur, ēmptōrēsque quam plūrimōs allicient. Nunc praecōnium fac et iubē ēmptōrēs iam adesse ad forum.

Hūc, hūc advenīte ēmptōrēs! Optimī vēneunt servī. Quis licēbitur? Sī quis praesentem pecūniam numerāre nōn potest, pignus dare et proximō annō solvere licet.

Multī conveniunt; itaque nihil cūnctandum est. Vēndēmus ergō.

Quem prīmum prōdūcēmus?

Comātum hunc lūdī magistrum; etenim honestus vidētur esse.

Heus tū, doctissime, catastam ascende; oculīs omnium tē mōnstrā.

Iam fac praecōnium.

Optimum mancipium vēnumdō, doctissimum. Quis emet? Quis sapientissimus post hominum memoriam fierī vult? Quis omnia nōsse et doctum sē praebēre?

Speciē quidem vidētur foedissima! Ostende mihi titulum, quī vitia eius, sī quae habet, dēscrībit. Deōs immortālēs! Octo dentēs dēsunt, alterō oculō captus, alterō lippus, alterō pede claudus, gibber, distortīs crūribus, vārus...

(interpellāns) Quid tamen ad rem membrōrum dēbilitās? Mentis vērō aciē sī quis alius praeditus est.

Nōn placet mihi. Prōverbiī meminī, "Mēns sāna in corpore sānō." Sed quid potissimum nōvit?

Arithmēticam, astronomiam, geōmetriam, mūsicam, omnēs auctōrēs et historiās, nūtrīcem Anchīsae, nōmen et patriam novercae Anchemolī, omnia dē longā vītā Acestae, dē numerō urnārum vīnī quās Evander Phrygibus dōnāvit...

Satis nūgārum! Licetne interrogāre hominem?

Interrogā. Doctissimum inveniēs.

Cuiās es?

Samius.

Ubī īnstitūtus es?

In Aegyptō, apud sapientēs quī ibi sunt.

Age, sī tē ēmerō, quid mē docēbis?

Equidem docēbō tē nihil, sed in memoriam tibi revocābō.

Quōmodo?

Pūrgābō prius animam, et sordēs illīus ēluam.

Sed quōmodo in memoriam revocābis?

Prīmum quidem opus erit longā quiēte et silentiō et quīnque integrīs annīs nihil quidquam loquī.

Ego tamen loquāx esse volō, nōn statua. Sed quid post silentium et post quīnquennium fīet?

Posteā vērō, hospes, sciēs dē terrā, et āere, et aquā, et ignī et fōrmīs eōrum...

Fōrmam igitur habet ignis, et āēr, et aqua?

Et maximē quidem manifēstam, neque enim sine fōrmā possunt sē movēre.

Mīra praedīcis.

Praeter ea quae dicta sunt, etiam ipsum tē, quī ūnus vidēris, alium oculīs, alium rē vērā cognōscēs.

Quid ais? Alius ego sum, nōn ille ipse quī nunc tēcum loquor?

Iam quidem hīc es; ōlim vērō in aliō corpore et sub nōmine aliō appārēbās; mox rūrsus in aliud corpus et in aliud nōmen trānsībis.

Lepide nārrās! Egone immortālis erō? Sed dē hīs satis; quod ad victum autem, quālis es?

Animantibus mē abstineō, sed omnia reliqua edō, nisi fabās.

Cūr ā fabīs abhorrēs?

Nōn abhorreō, sed sacrae sunt et mīra eārum nātūra.

Ut mīrā nārrās! Quantī illum vēndēs?

Decem minīs.

Meus est, tantī ēmptus.

Heus tū! Nunc tibi quoque ascendendum est. Nōnne vērē sapiēns vidētur esse?

Turpissimō saltem est aspectū, ut decet sapientem. Sed quid scīs facere? Quās artēs ēdoctus es?

Morbōs sānāre sciō.

Quālēs morbōs?

Febrēs, podagram, gravēdinem, dolōrēs capitis, dentium, ventris.

Quōrum nūllum patior, neque umquam passus sum.

Itaque frueris in corpore sānō mente īnsānā.

Tacē, tacē, nisi vīs verberārī. Dēscende, et tū, quī ā tergō latēs, furcifer, ascende.

Iuppiter, ut celeriter ascendit! Dī immortālēs, quam artem tū ēdoctus es?

Ego sum fūnambulus; per fūnem quamvīs tenuem ambulāre possum.

Sed quid ad rem? Quid ūtile facere potes?

Graecō mōre saltāre possum docēre līberōs tuōs et trochō lūdere.

Bene, optimē! Ego tē emam. Līberī enim meī tempus mihi semper terunt iubentēs mē sēcum lūdere. Nunc nōn diūtius tempus nēquīquam cōnsūmam. Dabō tibi, praecō, mīlle dēnāriōs. Num satis?

Satis. Accipe, sed ūtere eō benignē.